Kan een weefselbank met vers en vitaal humaan weefsel translationeel onderzoek bevorderen en voor snellere medicijnontwikkeling en een reductie van dierproeven zorgen? Het initiatief VitalTissue.nl denkt van wel en roept op om te onderzoeken of een ‘supply chain’ van vitaal humaan weefsel haalbaar is, en wat nodig is voor succesvolle implementatie binnen Nederland.

VitalTissue.nl is een initiatief om humaan restweefsel beschikbaar te maken voor onderzoek. De gedachte hierachter is dat het opzetten van een nationale toeleveringsketen (‘supply chain’) voor humaan weefsel, afkomstig van ziekenhuizen, het mogelijk maakt de ontwikkeling van producten of geneesmiddelen te versnellen en beter af te stemmen op de mens. “Er zijn in het verleden al wat initiatieven geweest voor een breed gebruik van humaan weefsel. Hoewel de interesse er dus is, is dit nooit echt van de grond gekomen”, vertelt Cyrille Krul, director Predictive Health Technologies bij TNO. Redenen waren onder meer beperkte beschikbaarheid en gebrek aan een nationale supply chain van vers en vitaal humaan weefsel, én onzekerheid met betrekking tot juridische en ethische kaders.

In plaats van dierproeven

Tot op heden wordt voor wetenschappelijk onderzoek en het testen van de veiligheid en werkzaamheid van onder meer nieuwe medicijnen vaak gebruikgemaakt van proefdieren. Humaan weefsel wordt slechts op beperkte schaal gebruikt. Terwijl dit naar verwachting kan zorgen voor onderzoeksresultaten die beter te vertalen zijn naar veiligheid en werkzaamheid bij patiënten, dan resultaten uit dierstudies. Met andere woorden: humaan weefsel kan onderzoek en medicijnontwikkeling versnellen en levert beter voorspellende resultaten, minder bijwerkingen en reductie van dierproeven op. “Genoeg argumenten om opnieuw de mogelijkheid tot het opzetten van een supply chain met vitaal humaan weefsel te onderzoeken”, aldus Krul.

“Het is zonde dat niet al het beschikbare materiaal wordt gebruikt”

Beschikbaarheid van gezond weefsel

In ziekenhuizen wordt weefsel, zoals huid of stukjes darm, verwijderd bij patiënten voor diagnostiek. Bij een biopt wordt echter ook ‘gezond’ weefsel meegenomen, dat niet voor de diagnose wordt gebruikt. Dit weefsel is in theorie dus beschikbaar voor onderzoek. Het zou waardevol zijn als dit beschikbaar wordt gemaakt. “Op kleine schaal vindt al uitwisseling van humaan weefsel plaats, op basis van persoonlijke contacten tussen artsen en onderzoekers binnen (academische) ziekenhuizen of met lokale bedrijven of onderzoeksgroepen. Voor onderzoekers die elders werken, ligt dat anders. Het is zonde dat niet al het beschikbare materiaal gebruikt wordt. Patiënten en de maatschappij zouden geholpen zijn als uitwisseling van humaan weefsel op grotere schaal en efficiënter zou gebeuren”, denkt Krul.

Haalbaarheidsstudie

Om de noodzaak en interesse voor dit initiatief te onderzoeken, is een kwalitatief onderzoek gedaan onder stakeholders zoals wetenschappers, artsen, patiëntvertegenwoordigers en bedrijven. Daaruit bleek inderdaad dat er nog steeds een groot publiek belang en wetenschappelijke noodzaak is voor het beschikbaar stellen van vitaal humaan weefsel. Dit is beschreven in de whitepaper Vital Tissue: ‘A fresh human tissue supply chain to enable translational research’, die onderaan dit artikel is te downloaden. “We pleiten daarin voor het uitvoeren van een haalbaarheidsstudie, op meerdere facetten”, zegt Krul.

“We zouden als Longfonds een stimulerende rol kunnen spelen in het vergroten van het begrip onder patiënten”

Win-winsituatie

Stappen waarnaar gekeken moet worden zijn het identificeren en matchen van leveranciers en gebruikers, kwaliteitscontrole, logistiek en transport van het materiaal, juridische en ethische implicaties, medewerking van patiënten waaronder ‘informed consent’, en privacy en veiligheid van persoonsgegevens. Krul: “Vragen waarop antwoord gevonden moet worden, zijn bijvoorbeeld: Lukt het om weefsel zo te vervoeren dat het vitaal aankomt? Hoe kunnen we zorgen dat patiënten bereid zijn weefsel te doneren? En hoe kan de supply chain zo ingericht worden dat het de leverancier, de patiënt en de onderzoekers niet te veel moeite kost. Kan dat bijvoorbeeld met behulp van een online platform? Hoewel er de nodige hobbels zijn, lijkt het momentum er nu te zijn. Als we ons samen inzetten, komen we tot een win-winsituatie voor alle partijen. Maar eerst is er geld nodig om van start te kunnen gaan.” De voornaamste uitdaging is uitvinden hoe een platform voor vitaal humaan weefsel succesvol opgezet kan worden. Daarbij is het van belang dat de uitvoering aansluit bij de huidige werkwijze van bijvoorbeeld artsen en pathologen. “Het systeem moet zo simpel mogelijk zijn. Er moet dus goed nagedacht worden over de vorm”, stelt Krul.

Stimulerende rol

Niet alleen de leveranciers, maar ook patiënten en patiëntenorganisaties worden bij het proces betrokken. “Wij denken als patiëntenorganisatie graag mee”, zegt Hendrien Witte, directeur Longfonds patiëntenvereniging. “Voor ons is het belangrijk dat onderzoeksresultaten iets opleveren voor de patiënt. We zouden als Longfonds een stimulerende rol kunnen spelen in het vergroten van het begrip onder patiënten en voorlichting kunnen geven over waarom het belangrijk is om toestemming te geven. Of patiënten bereid zijn weefsel af te staan voor onderzoek, weet ik niet. Mijn inschatting is dat velen dat zullen zijn, mits ze goede uitleg krijgen en er geen hinder van ondervinden. Dit is een onderwerp dat zeker een belangrijk item zou moeten zijn in een haalbaarheidsstudie.”

Wie doet er mee?

Tot slot roept Krul eenieder op om mee te werken. “Wie doet er mee? Willen we een haalbaarheidsstudie en uiteindelijk een supply chain kunnen opzetten, dan moeten we er met alle betrokken partijen de schouders onder zetten.”