Peter Werkhoven: Kijken op nano-schaal - Innovatie toen en nu
7 juni 2016 • 1 min leestijd
Traditie lijkt tegenstrijdig aan innovatie, tenzij we het hebben over een traditie van innovatie. En die traditie is groot in Nederland. Christiaan Huygens gaf ons in de 17e eeuw met zijn innovatieve telescoop al een macroscopische blik op ons zonnestelsel (de manen en ringen van Saturnus). In dezelfde eeuw ontwikkelde Antoni van Leeuwenhoek de microscoop en gaf hij de mensheid als eerste een blik op de microscopische natuur (bacteriën).
Wie het kleine niet eert
Deze ontwikkelingen kwamen in 2013 op bijzondere wijze bij elkaar, toen de ESA satelliet Gaia werd gelanceerd. Een satelliet die met twee telescoop-ogen een 3D foto van de miljard sterren in onze enorme Melkweg gaat maken. Gaia is een ruimterobot die enorme details kan zien. Alsof je een menselijke haar bekijkt op 2500 km afstand! Voor het hoekmetingssysteem en de scherpstelsensor voor de telescopen keek ESA naar Nederland. In het - naar Van Leeuwenhoek genoemde - laboratorium van TNO in Delft maakten we de sensors en spiegels met een atomaire nauwkeurigheid. Nederlandse beheersing van het extreem kleine leidt tot belangrijke kennis over het extreem grote.
Kijken op nanoschaal
Inmiddels kunnen we materialen op nanoschaal (een paar atoomdiktes) inspecteren en manipuleren. Nanotechnologie maakt het bijvoorbeeld mogelijk om de extreem kleine, snelle en foutloze computerchips te produceren die ons het internet en sociale media hebben gebracht. Met onze unieke kennis op het gebied van optomechatronica (toponderzoeker Hamed Sadeghian en zijn team) is TNO dit jaar met nieuwe technologie (microscopische ‘pick-up naaldjes’) voor het eerst in staat om heel snel en zeker afwijkingen van 10 nanometer te ‘voelen’. Daar wordt door de chip industry reikhalzend naar uitgekeken. Met dezelfde technologie kunnen we ook de vorm en stijfheid van menselijke cellen bepalen, die kenmerkend zijn voor bepaalde ziekten. En dit is uitermate relevant voor de medische wereld.
Nanotechnologie maakt het mogelijk om de extreem kleine, snelle en foutloze computerchips te produceren
Nanoschaal en beyond
Nanotechnologie biedt ook perspectief op het ‘stapelen’ van atomen tot materialen met geheel nieuwe eigenschappen, waarmee je voorwerpen onzichtbaar kunt maken of zonlicht in brandstof kunt omzetten.
Het wordt nog gekker als we verder afdalen naar de spookachtige wereld van de quantumtechnologie waarin niets meer zeker lijkt, maar waar de baanbrekende innovaties van de toekomst zullen worden geboren, zoals de quantum computer.
Met elkaar houden we de traditie van innovatie in stand!
