Inzicht voor infrastructuur met programma Ruimte voor Energie

Energie infrastructuur en ruimtelijke ordening

Energievoorziening en ruimtelijke ordening zijn nauw verweven. Functies als wonen, werken en mobiliteit hebben namelijk energie nodig. We waren decennia lang gewend elektriciteit uit gas- of kolencentrale te transporteren naar huishoudens en bedrijven. Energie kostte nooit veel ruimte.

Nu nemen we afscheid van het aardgas en bouwen we aan een energiesysteem met duurzame bronnen. En daarin moeten we dus bij ruimtelijke opgaven rekening houden met de energievoorziening. Dat is voor alle partijen nieuw en er ontstaat een nieuw vakgebied: Energieplanologie.

Elektriciteit grootste knelpunt

Dat heeft vergaande gevolgen voor de ruimtelijke planning van de toekomstige energie-infrastructuur met elektriciteit, warmte, waterstof en energie-opslag. Elektriciteit vormt daarbinnen het grootste knelpunt.

Landelijk netbeheerder, regionale netbeheerders, provincies, gemeenten: ze maken allemaal hun eigen plannen voor het energiesysteem. Maar er zijn ook allerlei ontwikkelingen rond woningbouw, bedrijventerreinen, mobiliteit, waterhuishouding en meer die om vaak dezelfde ruimte vechten. Dus komt het erop aan belangen niet te laten botsen maar op een logische manier te laten samengaan.

Ruimte voor energie programma

In het programma Ruimte voor Energie wil TNO partijen bij elkaar brengen om al dan niet vermeende tegenstellingen te overbruggen en samenwerking tussen de domeinen energie en ruimte te stimuleren.

TNO onderzoekt de verbinding tussen besluitvormingsprocessen (pdf) over ruimtelijke plannen van de provincies en gemeenten en de infrastructuurinvesteringen door de netbeheerders. Denk aan ruimtelijke visualisaties, rekenmethoden en data die inzichten geven in de gevolgen van keuzes in ruimtelijke ordening op de energie-infrastructuur. In dit onderzoeksprogramma Ruimte voor Energie is ook gekeken wat we kunnen leren van Ruimte voor de Rivier.

Toekomstvaste keuzes

Eerder presenteerde het ministerie van Economische Zaken voor Klimaat en Energie het Nationaal Plan Energiesysteem en Programma Energiehoofdstructuur als strategie voor het energiesysteem van de toekomst. Daarin staan richtinggevende keuzes om schaarste te voorkomen en wordt in kaart gebracht hoeveel ruimte er nodig is voor het toekomstige energiesysteem.

Deze landelijke programma’s stippelen een koers uit voor wat er in de regio’s moet gebeuren. Maar vervolgens zullen provincies, gemeenten en netbeheerders met elkaar in gesprek moeten gaan hoe zij dat concreet handen en voeten gaan geven. Alle partijen gaan een compleet nieuw traject in. TNO helpt hen samen te werken om de juiste, toekomstvaste keuzes te maken.

Meerjarenprogramma provincies

Concreet gebeurt dat al in provincies Zuid-Holland, Limburg en Groningen, waar TNO partijen ondersteunt bij de vertaling van de ruimtelijke functies zoals wonen, werken en mobiliteit naar veranderingen in de energie-infrastructuur en de ruimte die hiervoor nodig is.

Provincies zijn bezig het provinciale Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat gestalte te geven (pMIEK). Dat kan alleen door intensieve samenwerking tussen alle betrokkenen. Er liggen tal van vragen op tafel die beantwoord moeten worden om de beoogde toekomstige infrastructuur op de juiste manier vorm te geven.

Ruimtelijke Energie Verkenner

Reden voor TNO om inzicht te geven in de gevolgen van ruimtelijke ontwikkelingen voor de energie-infrastructuur. TNO ontwikkelt daarvoor de Ruimtelijke Energie Verkenner (pdf) om op een kaart inzicht te geven in gevolgen van ruimtelijke ontwikkelingen voor de energie-infrastructuur. Bekijk ook de video over de Ruimtelijke Energie Verkenner.

Dit faciliteert het gesprek tussen netbeheerders en een gemeente, om al eerder te verkennen wat (on)mogelijkheden zijn. Denk aan een andere plek voor een woningbouwlocatie of van een windpark. Dit helpt bij de besluitvorming en draagt daarmee bij aan het halen van de klimaatdoelstellingen.

De Ruimtelijke Energie Verkenner sluit aan bij behoeften van decentrale overheden en netbeheerders. Het is nu een proof-of-concept en komend jaar ontwikkelt TNO verder vanuit wensen van de praktijk.

Intelligente informatieproducten als ESDL

Om de Ruimtelijke Energie Verkenner in te kunnen zetten is uniforme data van groot belang. TNO zet ESDL (Energy System Description Language) in om op uniforme wijze het energiesysteem te beschrijven. Ook gebruikt TNO de Energy Data Repository met daarin publieke informatieproducten die data over het energiesysteem combineren met de temporele en ruimtelijke aspecten. Door deze informatieproducten te gebruiken kunnen we eenvoudiger verschillende energiethema’s aan rekenmodellen koppelen.