CRM-Lion: lokaal kritieke materialen terugwinnen uit lithium-ionbatterijen
Status project
april 2025 - november 2029
In samenwerking met
Back-to-Battery, Eurofins, Nth Cycle, TU Delft en WMC
Wat gebeurt er met gebruikte batterijen, zoals die uit bijvoorbeeld laptops of elektrische auto’s? Na inzameling worden deze voornamelijk versnipperd en geëxporteerd naar andere landen voor verdere verwerking. Tegelijkertijd zijn we voor de kritieke grondstoffen van batterijen afhankelijk van het buitenland. Dat moet anders als we onze duurzaamheid en autonome positie willen verhogen. Daarom is op 1 december 2025 het 4-jarige NGF-project CRM-Lion van start gegaan, waar TNO aan meewerkt. Het doel is om grondstoffen uit oude lithium-ionbatterijen lokaal terug te winnen voor hergebruik door de Nederlandse en Europese industrie.
Een lokale circulaire keten: waarom is het belangrijk?
Lithium-ionbatterijen bevatten een aanzienlijke hoeveelheid kritieke materialen, zoals lithium, kobalt, mangaan en nikkel. Grondstoffen die grotendeels afkomstig zijn uit Azië.
Na het gebruik van deze batterijen kunnen de grondstoffen weer worden teruggewonnen. Maar in plaats daarvan worden oude batterijen terug naar Azië geëxporteerd in de vorm van versnipperd, poedervormig materiaal (black mass). Vervolgens wordt deze black mass in Azië weer tot grondstof verwerkt.
Om meer autonomie te krijgen op het gebied van batterijen, gaat het 4-jarige project CRM-Lion per 1 december van start, met een investering van 23 miljoen euro, waarvan 13 miljoen euro wordt gefinancierd door het Nationaal Groeifonds.
Het doel is om een eigen circulaire keten op te zetten om de batterijen lokaal te verwerken tot nieuwe grondstoffen, zodat we zelf weer nieuwe batterijen kunnen produceren. Dat is waar TNO aan werkt, samen met Back-to-Battery, Eurofins, Nth Cycle, TU Delft en WMC in project CRM-Lion (Recovery of Critical Raw Materials from Li-ion Batteries through improved Recycling Processes).
Hoe gaan we de batterijen recyclen?
CRM-Lion bestaat uit vijf werkpakketten waarin aan de volgende drie onderwerpen gewerkt wordt, die ook de figuur hieronder:
In plaats van de black mass te exporteren naar Azië, onderzoeken we hoe we de productie van black mass kunnen optimaliseren en de kritieke grondstoffen zelf zo effectief mogelijk kunnen terugwinnen in Nederland.
Batterijen, en daarmee de daaruit geproduceerde black mass, wisselen sterk in samenstelling en kwaliteit. We zetten gestandaardiseerde methodes op om de kwaliteit hiervan op een snelle en betrouwbare manier te meten. Op die manier verkrijgen we beter inzicht in de kwaliteit van black mass, wat ook de verdere raffinage van kritieke materialen efficiënter maakt.
We werken aan nieuwe, duurzamere manieren om materialen uit batterijen terug te halen: met hydrometallurgische en elektrochemische technieken halen we materialen uit gesorteerde én gemengde batterijstromen. Onderdeel hiervan is ook de assemblage van de electrocellen die in één van deze processen gebruikt worden.
De rol van TNO: elektrochemische processen ontwikkelen en opschalen
Binnen het CRM-Lion-project richten we ons bij TNO op het terugwinnen van materialen uit black mass (WP3). Dat doen we door innovatieve elektrochemische processen te ontwikkelen. De eerste stap daarbij is dat we onderzoek doen naar het oplossen van de kritieke materialen in een oplosmiddel, zoals water. Door deze methode van terugwinning van kritieke materialen te elektrificeren, kunnen we het gebruik van chemicaliën terugdringen, wat de milieu-impact verkleint.
Nadat we de processen voor het terugwinnen van de kritieke materialen hebben geoptimaliseerd, is ons doel om het op te schalen en in een later stadium op de markt te brengen. Daarbij kijken we niet alleen naar de technische haalbaarheid, maar ook naar de economische aspecten, zoals hoe rendabel deze methode is.
Ons oogmerk is om aan te tonen dat deze methodes duurzamer zijn dan de huidige methodes om batterijen te verwerken, hetgeen we met behulp van modellen nader onderzoeken. Tevens werken we aan technologieën die beter aansluiten bij de mogelijkheden in de Nederlandse industrie. Denk hierbij aan flexibiliteit in stroomverbruik en minimale uitstoot van stoffen naar de omgeving.
Alles over kritieke grondstoffen
Ontdek hoe TNO bijdraagt aan meer autonomie in kritische grondstoffen in al zijn verschillende aspecten. Van strategische inzichten tot innovatieve technologieën: lees hoe we de leveringszekerheid vergroten en Europa minder afhankelijk maken.

Voortbouwen op het project voor een sterk batterij-ecosysteem
Project CRM-Lion bouwt voort op inzichten uit een eerder project van TNO: Green Transport Delta-Elektrificatie (GTD-E). Waar GTD-E vooral gericht was op het in kaart brengen van the state-of-the-art batterij recycling technologieën en het in kaart brengen van de voor- en nadelen van bepaalde technieken, gaan we nu daadwerkelijk aan de slag met het opzetten van nieuwe, duurzamere en toekomstbestendige technologieën.
Samen naar een circulaire keten
Wil je ook bijdragen aan de ontwikkeling van een circulaire en duurzame batterijketen in Nederland? Of meer weten over de nieuwste inzichten en technologieën? Neem dan contact op met ons team. Samen kunnen we de transitie versnellen en zorgen dat Nederland vooroploopt in de terugwinning van kritieke materialen uit batterijen.
Neem contact met ons op
Laat je verder inspireren
Vraag en aanbod bepalend voor effect kernenergie op systeemkosten


Kans op halen klimaatdoel 2030 heel erg klein; stevig, structureel extra beleid nodig


Kernenergie in ons toekomstig energiesysteem


Alles over kritieke grondstoffen


Brede welvaart centraal bij beoordeling klimaatmaatregelen



