Brede welvaart centraal bij beoordeling klimaatmaatregelen

Thema:: Transitie naar een duurzaam energiesysteem; Sociale innovatie

In haar reflectie op het ontwerp-Meerjarenprogramma 2026 van het Klimaatfonds benadrukt TNO het belang van een brede welvaartsbenadering bij klimaatmaatregelen. De analyse laat zien dat veel middelen terechtkomen bij grote industriële partijen, terwijl de effecten voor huishoudens – met name lagere inkomens – en het mkb soms onderbelicht blijven. De reflectie pleit voor een evenwichtige verdeling van middelen, waarbij naast CO₂-reductie ook sociale, economische en systeemimpact wordt meegewogen.

78% van het aangevraagde budget is afgewezen, en dat het grootste deel van de toegekende middelen naar grootverbruikers in de industrie gaat. Dit gebeurt vaak op basis van het principe van ‘grootste nut’, gedefinieerd als maximale emissiereductie.

Tegelijkertijd blijkt uit de analyse dat subsidies voor verduurzaming van de gebouwde omgeving vooral ten goede komen aan huishoudens met hogere inkomens. Dat staat op gespannen voet met het streven naar een rechtvaardige transitie.

“Een effectieve klimaattransitie vereist niet alleen technologische innovatie, maar ook maatschappelijk draagvlak. Daarom is het essentieel om ook de verdelingseffecten van beleid expliciet mee te nemen.”

Marijke Menkveld

Senior consultant

Aanbevelingen per thema

Warmtenetten: TNO adviseert politieke duidelijkheid over eigenaarschap en kostenstructuur. De impact op huishoudens moet beter in beeld worden gebracht.
Elektrolyse en waterstof: Subsidies slaan vooral neer bij grote bedrijven. TNO pleit voor heroverweging van de verdeling en meer aandacht voor publieke baten.
Maatwerkindustrie: TNO waarschuwt dat maatwerkafspraken kunnen leiden tot ongelijkheid tussen bedrijven en adviseert een langetermijnvisie op het verdienvermogen van Nederland.
Gebouwde omgeving: ISDE-subsidies vergroten ongelijkheid. TNO onderstreept het belang van het Warmtefonds voor lagere inkomens en pleit voor voortzetting van 0%-leningen.
Arbeidsmarkt: Scholing en ontwikkelpaden zijn cruciaal om mensen met afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken bij de energietransitie.

Werkwijzer brede welvaart in ontwikkeling

Om beleidsmakers te ondersteunen bij het in kaart brengen van brede welvaartseffecten, ontwikkelt TNO in 2025 een praktische werkwijzer. Deze helpt bij het ontwerpen en evalueren van subsidiërend, normerend en beprijzend beleid. De werkwijzer wordt opgesteld in samenwerking met PBL, SCP en CPB.