Van reactief naar proactief: Hoe organisaties grip krijgen op GenAI-governance

Het governance-doolhof

“Je kunt niet verwachten dat je een systeem introduceert dat je manier van werken ingrijpend verandert, zonder dat dit ook een fundamentele verandering binnen je organisatie met zich meebrengt,” zegt Ilina Georgieva, specialist AI Governance en Regulering bij TNO. In haar werk met grote organisaties ziet Ilina hoe traditionele vormen van technologisch bestuur tekortschieten wanneer ze worden geconfronteerd met de complexiteit van GenAI.

Het belangrijkste verschil tussen wat we nu traditionele AI-systemen noemen en GenAI, is het ‘generatieve’ element. Het is een echte game-changer in het creëren van content op basis van prompts die voor elke gebruiker verschillen. Dat geldt voor tekst-, beeld- en geluidsproductie. Waar traditionele governance-systemen gebruikmaken van statische kaders, vereist het bestuur van GenAI nieuwe competenties en vaardigheden, én voortdurend evoluerende methodes. Daarom ontwikkelt TNO flexibele GenAI-governance ‘routes’.

TNO’s route-aanpak in drie pijlers

Deze uitdagingen tonen aan waarom traditionele governance stokt, maar dat betekent niet dat je het wiel opnieuw hoeft uit te vinden. “Daarom ontwikkelen we governance-routes,” legt Ilina uit. “Er bestaan al zoveel kaders om technologie te beheersen; de uitdaging is weten waar je moet beginnen. Pilotprojecten lopen vaak op dezelfde punten vast. Wij willen organisaties helpen om die obstakels te nemen.”

TNO werkt aan een Oversight Instrument dat organisaties op weg helpt en begeleidt bij het opzetten van governance-routes die aansluiten bij hun context. Het instrument rust op drie pijlers:

Pijler 1: Organisatorisch toezicht

Deze pijler richt zich op de organisatielagen en randvoorwaarden. We onderzoeken hoe deze lagen met elkaar samenwerken en van elkaar afhankelijk zijn; essentieel voor verantwoorde GenAI-implementatie.
De pijler verduidelijkt onder meer wie wat monitort en hoe intern en extern toezicht op elkaar aansluiten. We vertalen abstracte principes naar concrete handvatten die passen bij de dynamische aard van GenAI.

Pijler 2: Regelgevend toezicht

Meer dan een checklist van regels: organisaties moeten complexe vragen navigeren over AI-ethiek, risico’s, schade, aansprakelijkheid en de onderlinge samenhang daarvan.
Deze pijler helpt bij het begrijpen van de regulerende kaders voor GenAI-systemen, bij het kiezen van passende assessments en het omzetten daarvan naar best practices.

Pijler 3: Organisatorische en stakeholderafstemming

“Organisatorische afstemming en betrokkenheid zijn cruciaal,” benadrukt Ilina. “Onderschrijf actief welke kennishiaten bestaan. Breng interne expertise in kaart, bepaal wat je aankunt en welke vaardigheden of capaciteiten ontwikkeld moeten worden.” Deze pijler voorkomt verspilling van middelen en faciliteert kennisdeling binnen en buiten de organisatie.

Waar te beginnen: praktische eerste stappen

Hoewel een solide AI-governancestrategie belangrijk is, betekent wachten op perfecte omstandigheden meestal dat je nooit begint, aangezien de perfecte omstandigheden niet bestaan. Ilina geeft daarom enkele concrete eerste stappen. Begin met het in kaart brengen van alle stakeholders die door GenAI worden geraakt, en start vanaf dag één met gesprekken over afdelingen heen. “Organisatorische afstemming is vaak een groot probleem,” zegt Ilina. Door te zorgen dat iedereen begrijpt wat je implementeert, waarom je innoveert en hoe hun rol verandert, creëer je breder draagvlak.

Vervolgens: inventariseer de interne expertise, zowel technisch als niet-technisch. Dit is niet alleen nodig voor de ontwikkeling en uitrol van je GenAI-systeem, maar ook voor het blijvend beheer ervan. “Organisaties onderschatten vaak de kosten, financieel én qua capaciteit, van het duurzaam inzetten van zo’n systeem,” waarschuwt Ilina. Deze stappen leiden tot een holistische strategie die verder gaat dan prestatie-indicatoren van de technologie.

“Je hebt commitment, onderhoud en monitoring nodig,” benadrukt Ilina. Governance moet ingebouwd zijn vóórdat een systeem live gaat. “Het opzetten ervan kost tijd, maar op de lange termijn pluk je er de vruchten van. Ga niet haastig en roekeloos te werk.”

Bouw je governance-toolkit met TNO

TNO werkt actief samen met partners uit publieke en private sectoren om governance-instrumenten en -routes in de praktijk te ontwikkelen. “Als organisaties zoeken naar manieren om hun AI-governance betekenisvol vorm te geven, kunnen wij helpen,” zegt Ilina. “Je hoeft dit niet alleen te doen.”

Neem contact met ons op om te ontdekken hoe gezamenlijke expertise en evidence-based tools jouw governance-reis kunnen versterken.