Veilig werken met munitie: waarom voortdurende kennisopbouw cruciaal is

Hoe er veilig met munitie kan worden gewerkt, hangt in grote mate af van de kennis die defensiemedewerkers op dit gebied ontwikkelen en delen. Vanuit die verantwoordelijkheid vertellen Albert, Hoofd Conventionele Munitie bij het Munitiebedrijf, en Wim, Businesscoördinator Defensie bij TNO hoe zij door het vernieuwen, opbouwen en doorgeven van kennis bijdragen aan meer veiligheid op het gebied van munitie.

Waarborgen van munitieveiligheid als drijfveer

“Het Defensie Munitiebedrijf is onderdeel van het Commando Materieel en IT (COMMIT)”, leidt Albert in. “COMMIT draagt binnen het Ministerie van Defensie zorg voor materieel en informatietechnologie.

Hij vervolgt: “De vraag ’Hoe zorgen we dat het werken met munitie in de hele keten veiliger wordt?’, die de Commandant der Strijdkrachten (CDS) openlijk stelde in 2019, hebben we als Munitiebedrijf opgevat als een krachtige oproep.

Sowieso is het onze ‘core business’ om continu processen en technieken te verbeteren en te bouwen aan onze kennis en wetenschappelijke inzichten. We zijn een zelflerende organisatie die altijd streeft naar het nog beter waarborgen van de veiligheid van defensiemedewerkers die werken met munitie, in elk onderdeel van de munitieketen.

Deze keten, die ook wordt genoemd door de CDS, loopt van aanschaf tot vernietiging: van de start bij het uitzoeken van specificaties en het opstellen van eisen, naar vervolgens de aankoop, het transport en de opslag, eindigend in de afvoer van restanten. Elke stap kent eigen risico’s en vraagt om specifieke expertise. Daarom hoort bij alle stappen in de keten ook een opleidings- of trainingsaspect.

Alle nieuwe defensiemedewerkers die ergens in de munitieketen komen te werken, volgen een cursus Oriëntatie Munitietechniek bij de EOD-school (Explosieven Opruimingsdienst). De cursus geeft belangrijke inzichten op onder meer gebieden als kwaliteitsbewaking en besluitvorming. Het helpt medewerkers om beter te begrijpen welke effecten bepaalde keuzes kunnen hebben.”

Specialistische verdieping via vervolgmodules

“Omdat wetenschappelijk onderzoek nieuwe inzichten biedt, veiligheidseisen worden aangescherpt of nieuwe technieken en materialen worden ingezet, is de munitieketen altijd in beweging”, legt Albert verder uit. “Defensiemedewerkers die werken met munitie hebben daarom niet genoeg aan één keer één opleiding, maar moeten regelmatig worden bijgeschoold. In de breedte, maar vooral ook in de diepte; kleine groepen worden opgeleid in voor hen relevante, specialistische gebieden.

TNO heeft als kennisinstituut een lange, succesvolle staat van dienst wat betreft het ondersteunen van de ontwikkeling, het testen en het valideren van munitie. Met die specifieke expertise levert TNO een belangrijke bijdrage aan het verbeteren van munitieveiligheid, en is ook de aangewezen partner in het leveren van de vervolgopleidingen op dit gebied.”

Flexibel en toekomstbestendig cursusmateriaal

“In opdracht van het Munitiebedrijf zijn we twee jaar geleden gestart met het schrijven van nieuwe modules die voortbouwen op de cursus Oriëntatie Munitietechniek”, start Wim zijn uitleg. “We werken met modules zodat elke medewerker precies de specialisaties kan volgen die hij of zij nodig heeft. Voor ons als aanbieder heeft een modulair systeem het voordeel dat het lesmateriaal gemakkelijker aan te passen is. Het ‘up-to-date’ houden van het cursusmateriaal is van groot belang, omdat de ontwikkelingen binnen de munitieketen razendsnel gaan.

Sommige wetenschappelijke principes blijven natuurlijk gelijk — natuurkundige wetten veranderen niet — maar de technologische context wel. Het aandeel van software en elektronica blijft groeien en de laatste jaren spelen drones ook een steeds grotere rol; enorm veelzijdige apparaten die onder meer kunnen worden ingezet als drager van explosieven. Dergelijke ontwikkelingen wil je uiteraard opnemen in de cursusinhoud.”

Gezondheidsbewaking, energetische materialen en praktijkdagen

“In de eerste modules behandelen we de manier van ontsteken, kwaliteitscontrole, gezondheidsbewaking en dataloggers”, noemt Wim op. “Ook medische aspecten en potentiële toxiciteit komen aan bod, net als functioneren en ballistiek onder verschillende condities en typering van energetische materialen. Daarnaast is er aandacht voor opslagveiligheid, veiligheidszones, demilitarisering/vernietiging en milieuaspecten.”

Hij vervolgt: “De opleiding heeft niet alleen als doen actuele kennis over het brengen, maar ook de cursisten alert te maken op de risico’s en situaties die zich kunnen voordoen. Om de theorie te ondersteunen, zijn er voor bepaalde modules demonstraties en praktijkoefeningen ontwikkeld. Bovendien maken casuïstiek en voorbeelden het materiaal verrassender en daardoor beter te onthouden.

Bij het ontwikkelen van de nieuwe modules hebben we ook veel aandacht besteed aan de meest recente innovaties op het gebied van munitie. Denk daarbij aan high-energy lasers, hypersonische raketten, miniaturisatie, ‘smart munitie’ en drones. In de nabije toekomst zullen we ons ook richten op robotisering en autonome systemen.”

Toekomstige uitbreidingen en innovaties in de opleiding

Albert haakt aan: “In TNO vinden we een belangrijke partner in het waarborgen van veiligheid op het gebied van munitie, ook voor de toekomst. Het is echt een groep slimme mensen die beschikt over veel kennis en voortdurend bezig is met innovatie. Bovendien is TNO onafhankelijk en werkt ook voor andere partijen. Daardoor houden ze goed zicht op de markt en op technologische ontwikkelingen. Ook die brede blik maakt ze waardevol als adviseur.

Zo hebben we onlangs een presentatie van TNO gehad om ons bewust te maken van wat er allemaal speelt op het gebied van AI. TNO plant als het ware een zaadje: ze laten zien wat er mogelijk is, zodat wij daar in de toekomst wellicht iets mee kunnen.”

Opleiden voor het slagveld van morgen

“Waar richten we ons nu op? Komend jaar volgen er meer rondes van de vervolgopleiding die nu net klaar is. Ook staat er een programma van negen weken op de planning met meer nieuwe modules. Daarin komen dan ook weer actuele onderwerpen en toekomstige aandachtsgebieden aan bod”, zegt Wim. “AI gaat ongetwijfeld een rol spelen in de munitieketen. Wij zullen daar in de opleiding natuurlijk op inspringen.”

Albert concludeert: “De munitieketen is één van de raderen in ons defensieapparaat. Met de nieuwe opleidingen zetten we een stap richting meer efficiëntie, duurzaamheid en bovenal veiligheid. Het opbouwen van kennis is een continu en onmisbaar proces en voor wie voorbereid wil zijn op het slagveld van nu én de toekomst.”