Dr. Martijn Schaap
- Climate Air and Sustainability
- luchtkwaliteit
Wij richten ons op tien maatschappelijke aandachtsgebieden.
TNO werkt veel samen met bedrijven, overheden en andere organisaties. Onze kennis en expertise is gericht op toepassing met en voor anderen.
We ontwikkelen kennis niet om de kennis, maar om de praktische toepassing.
TNO biedt je de kans om grensverleggend werk te doen en klanten en samenleving te helpen met innovatieve, praktische, slimme oplossingen.
Op TNO Insights lees je verdiepende interviews en artikelen. Laat je inspireren door de innovaties van TNO!
Sinds eind mei 2019 wordt de uitgifte van vergunningen voor bijvoorbeeld bouw- en infrastructuurprojecten belemmerd, als deze leiden tot extra stikstofuitstoot. Dit is een probleem, omdat het de natuur aantast. De Nederlandse stikstofuitstoot is per hectare het hoogst van Europa. Een veelheid aan bronnen is hiervoor verantwoordelijk. Onze kennis over stikstof bevat op dit moment nog veel onzekerheden. Door vaker en met nieuwe technieken te meten kan dit worden verbeterd.
En lees in onze factsheet uitgebreid over stikstofemissie en -depositie in Nederland
Stikstof is een element dat op aarde veel voorkomt. De lucht die wij inademen bestaat voor het overgrote deel uit stikstof. Dit is stikstof in zijn pure, niet-reactieve en schadeloze vorm (N2). Een klein deel van de stikstof op aarde en in onze lucht is beschikbaar in de vorm van reactief stikstof. Dit zijn chemische verbindingen die stikstof bevatten en die onmisbaar zijn als voedingsstof voor de natuur.
Echter, in overmaat kan reactief stikstof een schadelijke werking hebben. De belangrijkste reactieve stikstofverbindingen die de mens via uitstoot in de atmosfeer brengt, zijn ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Deze emissies veroorzaken een verslechtering van de luchtkwaliteit voordat ze ergens neerslaan.
Wanneer een stof vanuit de lucht op de grond neerslaat spreken we van depositie. Niet alles dat we uitstoten komt op dezelfde plek weer neer. Met name stikstofoxiden (NOx) kunnen ver wegwaaien en slaan soms pas honderden kilometers verderop weer neer. Ammoniak (NH3) landt dichter bij de uitstootbron.
Op 29 mei 2019 zette de Raad van State een streep door de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), omdat de Nederlandse omgang met stikstof de natuur onvoldoende beschermde. Stikstofdepositie is een groot probleem voor natuurbeheer, omdat het tot bodemverzuring en vermesting leidt.
Een overaanbod van voedingsstoffen (vermesting) zorgt dan voor ontwrichting. Soorten die veel stikstof nodig hebben kunnen sneller profiteren van dit aanbod. Die nemen dan alle plaats in ten koste van andere soorten. Te veel stikstof heeft dus een negatief effect op de biodiversiteit. Dit heeft een negatieve invloed op de insectenstand en daarmee op de hele voedselketen.
In Nederland wordt de kritische depositiewaarde voor stikstof op 72% van de landnatuur overschreden. Dat is de grens waarboven het risico bestaat dat de kwaliteit van de natuur significant wordt aangetast. Daarnaast hebben stikstofoxiden en ammoniak een negatief effect op luchtkwaliteit, zowel direct als door hun bijdrage aan de vorming van fijnstof en ozon (smog).
Met een geavanceerder landelijk monitoringsprogramma kunnen we beter meten en krijgen we meer grip op stikstof:
Intensivering van het bepalen van de emissiefactoren voor belangrijke bronnen in landbouw, verkeer & transport en industrie.
Uitbreiding grondmeetnetwerk ammoniak levert de grootste bijdrage aan stikstofproblemen, maar de concentratie in de lucht wordt in minder detail gemeten dan stikstofoxiden. Daarnaast zouden aanvullende metingen naar relevante andere stoffen die nu niet gemeten worden zeer waardevol zijn.
Inzet satellietdata: satellietdata laten zien hoe NH3 en NO2 zich verspreiden over grote gebieden in Nederland en onze buurlanden. Met behulp van data van het Nederlandse TROPOMI-satellietinstrument, IASI (ESA) en CrIS (NASA) kunnen dagelijks waardevolle metingen gedaan worden, over grote gebieden waar nu nog nauwelijks gemeten wordt.
Nieuwe satellietinstrumenten zouden zelfs gebruikt kunnen worden om emissies op gebiedsniveau af te leiden. Zo helpen satellieten ons te snappen waar stikstof vandaan komt, waar het heen gaat en kunnen verspreidingsmodellen getoetst en verbeterd worden.
Verbetering & samenvoegen modellen: er is winst te behalen door verschillende modelsystemen verder te ontwikkelen en beter op elkaar aan te laten sluiten en daarmee hun specialismen beter te benutten.
Voor meer informatie zie de TNO Factsheet Emissies en Depositie van Stikstof in Nederland.
In 2017 stootte Nederland ongeveer 132 miljoen kg NH3 en 242 miljoen kg NOx uit. Omgerekend is dat 109 miljoen kg stikstof (N) uit NH3 (60%) en 74 miljoen kg N uit NOx (40%) en dus 183 miljoen kg N totaal.
Wanneer we de totale uitstoot van reactief stikstof (Nr) analyseren dan zien we dat emissies van de landbouw verantwoordelijk zijn voor 61% van de totale Nederlandse uitstoot. Daarnaast dragen wegverkeer (15%), Industrie (9%), niet-wegverkeer (6%) en huishoudens en kantoren (6%) ook substantieel bij.
De bovenstaande percentages zijn gebaseerd op de meest recente gegevens uit de Nederlandse emissieregistratie. Tussen provincies zien we verschillen in depositiebronnen.
Emissie en depositie van stikstof vindt vaak niet op dezelfde plek plaats. NOx en NH3 verspreiden zich onder invloed van het weer waarbij ze (deels) worden omgezet in fijnstof voordat ze neerslaan. De mate van depositie, en de gevolgen hiervan, zijn sterk locatie afhankelijk en hangen af van bijvoorbeeld het ecosysteemtype en bodemtype. Bij het bepalen van emissies, atmosferische concentraties en de processen die tot depositie leiden hebben we te maken met essentiële onzekerheden.
Hoe beter we erin slagen deze onzekerheden weg te werken, hoe meer grip we krijgen op de stikstofproblematiek. Zo kunnen we de problemen en de effectiviteit van maatregelen beter inzichtelijk maken.
De onzekerheden hebben betrekking op:
De vraag is verzonden! Je ontvangt binnenkort een bevestigingsmail.
Er is helaas iets misgegaan. Probeer het later opnieuw.
De vraag is verzonden! Je ontvangt binnenkort een bevestigingsmail.
Er is helaas iets misgegaan. Probeer het later opnieuw.
Blijf op de hoogte van het laatste nieuws, de vacatures en activiteiten
Op TNO.nl maken we gebruik van cookies. De daarin opgeslagen informatie kan bij een volgend bezoek weer naar onze servers teruggestuurd worden.