Microplastics en de onbekende risico's

Hoe ontstaan microplastics?

Microplastics zijn overal om ons heen te vinden. Van de hoge toppen van het Himalayagebergte tot aan de diepe bodems van de Atlantische oceaan.

Sinds het in de jaren 50 werd uitgevonden, zijn we steeds meer plastic gaan gebruiken. Plastic heeft namelijk unieke eigenschappen. Het is goedkoop, blijft jaren goed en kent veel toepassingen. Maar het is een persistent materiaal dat langzaam afbreekt in alsmaar kleinere plastic deeltjes: microplastics.

Wat zijn microplastics?

We definiëren microplastics als kleine, door de mens gemaakte polymeer-houdende materialen met dimensies (lengte/breedte/hoogte) kleiner dan 5 millimeter. Onder de noemer microplastics vallen ook nanoplastics, waarvan de dimensies kleiner zijn dan 100 nanometer.

Microplastics bestaan uit een complexe cocktail. Er zijn grote variaties in polymeertype, grootte en vorm. Ook dragen microplastics additieven, onzuiverheden, microbiota en allerlei contaminanten met zich mee.

De 4 veroorzakers van microplastics

In ons recent onderzoek naar microplastics hebben we de herkomst van en maatregelen tegen microplastics in kaart gebracht. Hieruit blijkt dat vier bronnen de grootste veroorzakers van microplastics zijn, namelijk:

1. Slijtage van autobanden (~35%)
2. Zwerfafval: Folie, zakjes, pakjes en andere materialen worden niet overal even goed opgeruimd, belanden vaak in de bodem of water en breken daar af tot microplastics.
3. Gebruik van landbouwfolie
4. Textiel: de slijtage van kleding zorgt vooral voor microplastics in de lucht en het riool, bv na het wassen van kleding.

Primaire en secundaire microplastics

We maken onderscheid in primaire en secundaire microplastics. Primaire microplastics voegt de mens bewust toe. Secundaire microplastics ontstaan als gevolg van het afbreken van plastic voorwerpen.

Onderscheid in microplastics

Primaire microplastics zijn voornamelijk afkomstig van preproductiepellets, scrubdeeltjes in cosmetica, korrels van kunstgrasvelden en schurende reinigingsmiddelen. Afbraak van plastic in secundaire microplastics gebeurt tijdens het gebruik van een plastic product. En wanneer plastic rondzwerft als afval. Onder invloed van bepaalde factoren vormen alsmaar kleinere plastic deeltjes zich. Denk aan:

• uv-licht
• wrijving
• warmte

Vervolgens bereiken deze plastic deeltjes de mens. Dit gebeurt via:

• de lucht
• het water
• ons voedsel
• de bodem

Microplastics in cosmetica

In mogelijk duizenden verzorgingsproducten die bedrijven over de hele wereld verkopen, zijn minuscule korreltjes van plastic verwerkt. De cosmetica-industrie noemt deze microplastics microbeads. Maar ook in andere producten vinden we microplastics. Denk aan fleecetruien of een portie mosselen.

Microplastics in de lucht

Er is nog relatief weinig bekend over de concentratie microplastics in de lucht en het effect daarvan op het milieu en onze gezondheid. In ons onderzoek komt onze kennis over de verspreiding van fijnstof goed van pas. Microplastics vertonen namelijk hetzelfde gedrag.

Met die kennis kunnen we bestaande instrumenten opnieuw gebruiken. Denk aan een meetcampagne rond de blootstelling aan microplastics in de binnen- en buitenlucht. Daarin meten we de concentratieverschillen op diverse plekken.

Microplastics en hun effect op de mens

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een overzicht gepubliceerd over de blootstelling aan microplastics via voeding en inademing. Er nog onvoldoende informatie bekend over het werkelijke effect van microplastics op de mens. Toch benadrukt de WHO dat we meer bewust moeten worden van het feit dat kunststoffen niet thuishoren in de omgeving.

Er moeten maatregelen worden genomen om de blootstelling aan microplastics te beperken. Daarom passen we in Nederland het zogeheten 'voorzorgsprincipe' toe. Dit betekent dat gebruik, vorming en verspreiding van microplastics moeten worden geminimaliseerd.

70% minder microplastics in 2050

We gaan steeds meer plastics gebruiken en daarmee neemt het aantal microplastics alleen maar toe. Volgens het voorzorgsprincipe van de Overheid moeten we blootstelling eraan minimaliseren.

Uit ons onderzoek blijkt tot 70% reductie van microplastics in 2050 haalbaar is met de maximale inzet van de 17 maatregelen.

Onderzoeks- en kennispartners

We werken nauw samen met verschillende onderzoekpartners, zoals de UU, UMCU en UM. Ook werken we samen met kennispartners, zoals het RIVM, wetenschappelijke netwerken zoals TI Coast, en industriële partners. We werken via vertrouwelijke en vaak zeer complexe projecten met belanghebbenden in de gehele waardeketen.

Onderzoeksonderwerpen microplastics

We doen onderzoek naar materialen of producten waarbij microplastics een probleem kunnen zijn. Zo werken we samen aan een duurzamere toekomst. Bij ons onderzoek ligt de focus op deze 5 onderwerpen:

1. Bronnen & milieu
2. Meten & detecteren
3. Begrijpen van het ontstaan van microplastics
4. Blootstelling en gezondheidseffecten
5. Systeeminzicht en mitigatie

Met deze onderwerpen streven we naar het ontwikkelen en ondersteunen van maatregelen voor reductie van microplastics.