Energiearmoede voorkomen

Ga direct naar:

• Kaart energiearmoede in Nederland per gemeente'
• Rapport en factsheet: 'Energiearmoede in Nederland 2022'

• Rapport: 'Energiearmoede gezondheidsrisico's'

• Rapport: 'Energiearmoede en de energietransitie'
• Rapport: 'Energiearmoede toekomstvisie, inzichten uit Europa'

Kaart energiearmoede Nederland

Deze kaart toont het percentage energiearmoede per gemeente. Klik op een gemeente en bekijk en vergelijk het percentage energiearmoede in 2020 en 2022. Energiearmoede is gemeten als het percentage huishoudens met een laag inkomen en óf hoge energiekosten óf een woning met een relatief lage energetische kwaliteit.

Meer weten over de data in jouw gemeente/wijk? Download de cijfers per gemeente of de cijfers per wijk.

Energiearmoede in Nederland 2022

Uit onderzoek van TNO (pdf) blijkt dat in 2022 ruim 600 duizend huishoudens (circa 510 duizend in 2020) in ons land in energiearmoede leefden: ze hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben een laag inkomen.

TNO maakte een analyse op basis van CBS-cijfers* gecombineerd met de hoge energieprijzen in 2022, de getroffen compensatiemaatregelen en de gerealiseerde energiebesparing in dat jaar. De analyse toont aan dat de financiële compensatie de stijging van energiearmoede sterk heeft geremd. Zonder deze financiële ondersteuning was het aantal energiearme huishoudens ten opzichte van 2020 verdubbeld tot bijna één miljoen huishoudens.

Gezondheidsrisico's energiearmoede

Uit een tweede studie van TNO blijkt dat zorgkosten van huishoudens hoger zijn naarmate de energiekwaliteit van hun huis slechter is. Deze correlatie is vooral sterk in het geval van kinderen onder de 18 die leven in een huis met een zeer lage energiekwaliteit waar de verwarming uit of laag staat. Dit wijst niet alleen op negatieve gevolgen voor de direct betrokken huishoudens, maar ook op aanzienlijke maatschappelijke kosten. Om goed te kunnen duiden wat hier precies speelt is meer onderzoek nodig met meer gedetailleerde zorg- en gezondheidsdata en met andere methoden om eventuele causale relaties en de grootte daarvan te duiden.

Energiearmoede toekomstvisie

Om inzicht te krijgen in het energiearmoedebeleid en effectieve steunmaatregelen voor energiearme huishoudens, onderzocht TNO zowel de wetenschappelijke als beleidskant van energiearmoede in Nederland. Daarbij keken we naar het beleid van andere Europese landen. Beleid om energiearme huishoudens te helpen is toegenomen, maar een langetermijnstrategie ontbreekt. Zo dient verduurzaming van die woningen prioriteit te krijgen zodat ook zij meekunnen met de energietransitie en energiearmoede voorkomen kan worden.

Energiearmoede in Nederland

In het onderzoek 'Energiearmoede in Nederland: hoeveel, wie en waar?' wordt voor het eerst duidelijk waar energiearmoede in Nederland veel voorkomt. Dat is vooral buiten de Randstad, in het noorden, oosten en zuidoosten van het land en in een deel van Zeeland. Dit onderzoek is een vervolgstudie met het CBS naar de rol van energiearmoede in de energietransitie. We hebben hierin de niveaus van energiearmoede uitgewerkt per gemeente.

TNO is initiatiefnemer van het landelijk meerjarig onderzoeksprogramma energiearmoede. Hierin werken we samen met de ministeries Economische Zaken en Klimaat, Sociale Zaken en Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties en de provincies Zuid-Holland en Noord-Holland aan het verminderen en voorkomen van energiearmoede in Nederland. Dit gaat volgens meerdere onderzoeken en werksessies die onder drie pijlers vallen; meer inzicht in de doelgroep, kennisversnelling en beleidsontwikkeling.

Wie leven er in energiearmoede?

Uit onderzoek dat we met 7 partners deden, blijkt dat de mensen die in energie armoede leven, bestaan uit verschillende groepen. Zoals gescheiden gezinnen, ouderen die van een minimum moeten rondkomen, of mensen met geestelijke of gezondheidsproblemen. Binnen deze verschillende groepen zijn veel huishoudens te vinden die gemotiveerd zijn om te besparen; men wil leren en zijn of haar eigen situatie verbeteren. Er is nog genoeg advies onbekend bij die doelgroepen. Besparingen van 100 euro per jaar zijn geen uitzondering.

Draagvlak in de samenleving

Het succes van de energietransitie hangt af van het draagvlak in de samenleving. Het is daarom niet alleen een technologische, maar ook een sociale omslag. Hoe hoog wordt de rekening? Wie gaat die betalen? En wie bepaalt dat? Energierechtvaardigheid heeft verschillende kanten. Het gaat om burgers en of zij de extra kosten kunnen betalen. Maar ook bij bedrijven komt er een nieuwe rolverdeling. Naast de traditionele energiebedrijven kunnen lokale coöperaties of nieuwe marktpartijen energie produceren en verkopen. En dat kan alleen als de wetgever daar ruimte voor geeft.

Armoedebeleid, lokaal en nationaal

We onderzoeken energiearmoede en doen aanbevelingen om dit fenomeen tegen te gaan. Naar schatting leven driekwart miljoen huishoudens in energiearmoede. Ze kunnen de rekening niet betalen of kunnen daardoor allerlei andere dingen doen. We organiseren bijeenkomsten voor gemeenten om mensen met lage inkomen te helpen hun energierekening te verlagen. Met kennis en nieuwe inzichten helpen we gerichte maatregelen te treffen voor deze kwetsbare groepen.

Interventies

Voor het verbeteren van lokaal, regionaal en landelijk beleid onderzoeken we de effectiviteit van interventies. In Europees verband wisselen we kennis uit met andere lidstaten en delen we onderzoeksresultaten rond dit vraagstuk. Zo ontwikkelen we sociale innovaties voor de energietransitie.

Beleid in de wijk

Onderzoek naar beleid en besluitvorming helpt gemeenten om onderbouwde keuzes te maken. Waar we aan werken:

• De bredere context betrekken. Het gaat om samenhang tussen leefbaarheid in de wijk, sociale cohesie, veiligheid, financiële zekerheid en persoonlijke ontwikkeling. Zodra wijkbewoners ontdekken dat gezamenlijk energie opwekken of een collectieve warmtevoorziening loont, neemt de belangstelling vaak toe.
• Onderzoek naar nieuwe manieren van samenwerken en gemeentelijke besluitvorming bij de lokale warmtevoorziening.
• Ontwikkelen van leertrajecten voor gemeenten en lokale energiecoöperaties. Hierin wisselen zij onderling en met ons als kennispartner ervaringen uit waaruit nieuwe kennis en inzichten ontstaan.
• Met ondernemers werken aan het energieneutraal maken van bedrijventerreinen.

Maatschappelijk draagvlak

De energietransitie komt letterlijk achter de voordeur. Denk aan isolatie, nieuwe installaties of een ander kooktoestel. Sommige bewoners hebben zich daarin verdiept of wonen al in een duurzaam huis. Anderen zijn er nog niet mee bezig. De stappen van kennismaking en bewustwording tot het besluit om te investeren in duurzaamheid noemen we een klantreis.

We onderzoeken de klantreis en ontwikkelen samen met de markt concepten om bewoners hierin te helpen. Acceptatie van eindgebruikers zoals bewoners is hierin belangrijk. Ook zorgen andere factoren voor inbedding van duurzame technologie in de maatschappij. Daarvoor ontwikkelen we een aanpak en we helpen bedrijven.