
Energiearmoede voorkomen
Een grote groep huishoudens in Nederland heeft maandelijks moeite om de energierekening te betalen. En dat terwijl het succes van de energietransitie afhangt van draagvlak in de samenleving. Hoe voorkomen we energiearmoede en welke rol speelt het in de energietransitie? Dat onderzoeken we.
Kaart energiearmoede Nederland
Deze kaart toont het percentage energiearmoede per gemeente. Klik op een gemeente en bekijk en vergelijk het percentage energiearmoede in 2020 en 2022. Energiearmoede is gemeten als het percentage huishoudens met een laag inkomen en óf hoge energiekosten óf een woning met een relatief lage energetische kwaliteit.
Meer weten over de data in jouw gemeente/wijk? Download de cijfers per gemeente of de cijfers per wijk.
Energiearmoede in Nederland 2022
Uit onderzoek van TNO (pdf) blijkt dat in 2022 ruim 600 duizend huishoudens (circa 510 duizend in 2020) in ons land in energiearmoede leefden: ze hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben een laag inkomen.
TNO maakte een analyse op basis van CBS-cijfers* gecombineerd met de hoge energieprijzen in 2022, de getroffen compensatiemaatregelen en de gerealiseerde energiebesparing in dat jaar. De analyse toont aan dat de financiële compensatie de stijging van energiearmoede sterk heeft geremd. Zonder deze financiële ondersteuning was het aantal energiearme huishoudens ten opzichte van 2020 verdubbeld tot bijna één miljoen huishoudens.
TNO rapport energiearmoede Nederland 2022
We brengen energiearmoede gedetaileerd in kaart. Download het complete rapport (pdf) en de factsheet.
Gezondheidsrisico's energiearmoede
Uit een tweede studie van TNO blijkt dat zorgkosten van huishoudens hoger zijn naarmate de energiekwaliteit van hun huis slechter is. Deze correlatie is vooral sterk in het geval van kinderen onder de 18 die leven in een huis met een zeer lage energiekwaliteit waar de verwarming uit of laag staat. Dit wijst niet alleen op negatieve gevolgen voor de direct betrokken huishoudens, maar ook op aanzienlijke maatschappelijke kosten. Om goed te kunnen duiden wat hier precies speelt is meer onderzoek nodig met meer gedetailleerde zorg- en gezondheidsdata en met andere methoden om eventuele causale relaties en de grootte daarvan te duiden.
Rapport: Gezondheidskosten en energiearmoede
Bekijk hier de bijlages (pdf) behorende bij het rapport 'Energiearmoede gezondheidsrisico's'.
Energiearmoede toekomstvisie
Om inzicht te krijgen in het energiearmoedebeleid en effectieve steunmaatregelen voor energiearme huishoudens, onderzocht TNO zowel de wetenschappelijke als beleidskant van energiearmoede in Nederland. Daarbij keken we naar het beleid van andere Europese landen. Beleid om energiearme huishoudens te helpen is toegenomen, maar een langetermijnstrategie ontbreekt. Zo dient verduurzaming van die woningen prioriteit te krijgen zodat ook zij meekunnen met de energietransitie en energiearmoede voorkomen kan worden.
Energiearmoede toekomstvisie, inzichten uit Europa
Lees ons rapport ‘Energiearmoede de stand van zaken’ dat tevens een kennisbasis is voor het Landelijk Onderzoeksprogramma Energiearmoede.
Energiearmoede in Nederland
In het onderzoek 'Energiearmoede in Nederland: hoeveel, wie en waar?' wordt voor het eerst duidelijk waar energiearmoede in Nederland veel voorkomt. Dat is vooral buiten de Randstad, in het noorden, oosten en zuidoosten van het land en in een deel van Zeeland. Dit onderzoek is een vervolgstudie met het CBS naar de rol van energiearmoede in de energietransitie. We hebben hierin de niveaus van energiearmoede uitgewerkt per gemeente.
TNO is initiatiefnemer van het landelijk meerjarig onderzoeksprogramma energiearmoede. Hierin werken we samen met de ministeries Economische Zaken en Klimaat, Sociale Zaken en Binnenlandse Zaken en Koningsrelaties en de provincies Zuid-Holland en Noord-Holland aan het verminderen en voorkomen van energiearmoede in Nederland. Dit gaat volgens meerdere onderzoeken en werksessies die onder drie pijlers vallen; meer inzicht in de doelgroep, kennisversnelling en beleidsontwikkeling.
Wie leven er in energiearmoede?
Uit onderzoek dat we met 7 partners deden, blijkt dat de mensen die in energie armoede leven, bestaan uit verschillende groepen. Zoals gescheiden gezinnen, ouderen die van een minimum moeten rondkomen, of mensen met geestelijke of gezondheidsproblemen. Binnen deze verschillende groepen zijn veel huishoudens te vinden die gemotiveerd zijn om te besparen; men wil leren en zijn of haar eigen situatie verbeteren. Er is nog genoeg advies onbekend bij die doelgroepen. Besparingen van 100 euro per jaar zijn geen uitzondering.
Energiearmoede en de energietransitie
Energiearmoede beter meten, monitoren en bestrijden.
Rechtvaardige energietransitie
Tot nu toe heeft Nederland geen kader om energiearmoede te meten, monitoren en bestrijden. Energiearmoede-expert Koen Straver van TNO schreef met partners een whitepaper over de energiearmoede-problematiek. De whitepaper bevat bevindingen en inzichten uit het onderzoek en het rapport over energiearmoede van TNO en partners. Koen Straver bespreekt de 3 innovatieve maatregelen voor effectief beleid voor een rechtvaardige energietransitie.
Draagvlak in de samenleving
Het succes van de energietransitie hangt af van het draagvlak in de samenleving. Het is daarom niet alleen een technologische, maar ook een sociale omslag. Hoe hoog wordt de rekening? Wie gaat die betalen? En wie bepaalt dat? Energierechtvaardigheid heeft verschillende kanten. Het gaat om burgers en of zij de extra kosten kunnen betalen. Maar ook bij bedrijven komt er een nieuwe rolverdeling. Naast de traditionele energiebedrijven kunnen lokale coöperaties of nieuwe marktpartijen energie produceren en verkopen. En dat kan alleen als de wetgever daar ruimte voor geeft.
Armoedebeleid, lokaal en nationaal
We onderzoeken energiearmoede en doen aanbevelingen om dit fenomeen tegen te gaan. Naar schatting leven driekwart miljoen huishoudens in energiearmoede. Ze kunnen de rekening niet betalen of kunnen daardoor allerlei andere dingen doen. We organiseren bijeenkomsten voor gemeenten om mensen met lage inkomen te helpen hun energierekening te verlagen. Met kennis en nieuwe inzichten helpen we gerichte maatregelen te treffen voor deze kwetsbare groepen.
Interventies
Voor het verbeteren van lokaal, regionaal en landelijk beleid onderzoeken we de effectiviteit van interventies. In Europees verband wisselen we kennis uit met andere lidstaten en delen we onderzoeksresultaten rond dit vraagstuk. Zo ontwikkelen we sociale innovaties voor de energietransitie.
Beleid in de wijk
Onderzoek naar beleid en besluitvorming helpt gemeenten om onderbouwde keuzes te maken. Waar we aan werken:
- De bredere context betrekken. Het gaat om samenhang tussen leefbaarheid in de wijk, sociale cohesie, veiligheid, financiële zekerheid en persoonlijke ontwikkeling. Zodra wijkbewoners ontdekken dat gezamenlijk energie opwekken of een collectieve warmtevoorziening loont, neemt de belangstelling vaak toe.
- Onderzoek naar nieuwe manieren van samenwerken en gemeentelijke besluitvorming bij de lokale warmtevoorziening.
- Ontwikkelen van leertrajecten voor gemeenten en lokale energiecoöperaties. Hierin wisselen zij onderling en met ons als kennispartner ervaringen uit waaruit nieuwe kennis en inzichten ontstaan.
- Met ondernemers werken aan het energieneutraal maken van bedrijventerreinen.
Maatschappelijk draagvlak
De energietransitie komt letterlijk achter de voordeur. Denk aan isolatie, nieuwe installaties of een ander kooktoestel. Sommige bewoners hebben zich daarin verdiept of wonen al in een duurzaam huis. Anderen zijn er nog niet mee bezig. De stappen van kennismaking en bewustwording tot het besluit om te investeren in duurzaamheid noemen we een klantreis.
We onderzoeken de klantreis en ontwikkelen samen met de markt concepten om bewoners hierin te helpen. Acceptatie van eindgebruikers zoals bewoners is hierin belangrijk. Ook zorgen andere factoren voor inbedding van duurzame technologie in de maatschappij. Daarvoor ontwikkelen we een aanpak en we helpen bedrijven.
Wet- en regelgeving
De huidige wet- en regelgeving is nog niet optimaal voor de sociale en technologie innovaties die bijdragen aan de energietransitie. We onderzoeken weg- en regelgeving en beleid, en hoe de energiemarkt het best georganiseerd kan worden. Ondersteunen de wetten en regels de energietransitie of belemmeren ze deze juist? Nederland kan daarbij leren van ervaringen uit het buitenland, zoals Denemarken. Internationale voorbeelden
In Denemarken zijn warmtenetten al breder in gebruik. We analyseerden hoe warmtenetten daar zijn geordend en hebben een overzicht gemaakt van Nederlandse en buitenlandse successen en innovaties voor een duurzame en betaalbare energietransitie. Het serieus betrekken van bewoners bevordert daarbij acceptatie en draagvlak. Lokale bewonersverenigingen spelen hierbij een belangrijke rol.
De wet- en regelgeving moet zo zijn ingericht dat nieuwe, innovatieve bedrijven dezelfde kansen krijgen als bestaande ondernemingen. Dat is nu niet altijd zo. Ook voor lokale coöperaties is toetreden tot de markt vaak lastig. Zo zijn we betrokken bij een project waarin zij samen met banken een model bedenken voor de financiering van warmtenetten van deze coöperaties.
Projecten over energiearmoede
Het aardgasvrij maken van ons land is een rigoureuze stap en onderdeel van de transitie naar een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Wat moet er precies gebeuren, door wie en wanneer om aardgasvrije wijken grootschalig mogelijk te maken? Dat is de vraag waarover onze onderzoekers zich buigen.
Nederland kan CO2-uitstoot veel verder terugdringen dan in het Klimaatakkoord voor de totale gebouwde omgeving is afgesproken. Namelijk door nog geen tiende van de bedrijventerreinen in Nederland komend decennium energiepositief te maken. Bedrijventerreinen zijn een ondergeschoven kindje in de discussie over energiebesparing. Terwijl juist daar veel meer milieuwinst valt te behalen dan bij woningen.
In opdracht van de provincie Zuid-Holland voerden TNO, CBS en Erasmus MC een onderzoek uit om energiearmoede in kaart te brengen. Daarnaast brachten we in beeld gebracht hoe de Provincie Zuid-Holland hier een aanpak voor kan ontwikkelen. Dat kan door een vraaggericht programma, aangestuurd vanuit de uitvoerders in de wijk, dat ook de kans biedt om huishoudens met energiearmoede te helpen en minder kwetsbaar te maken. Download het rapport over energiearmoede in Zuid-Holland (pdf) (pdf)
De gebouwde omgeving moet in 2050 CO2-neutraal zijn. Hiervoor moeten 7 miljoen huizen en één miljoen andere gebouwen van het gas af. We ontwikkelden hiervoor de aanpak in contingenten. Daarmee kan 70 procent van de gebouwvoorraad efficiënter, goedkoper en sneller worden verduurzaamd. Hierin staat de bundeling van de vraag tot specifieke clusters van gebouwen centraal.
Neem contact met ons op
Volg de laatste ontwikkelingen
Oudere huizen isoleren vaak goed voor de portemonnee
Voor zes op de tien huishoudens loont het financieel om een oudere woning te isoleren. Dat blijkt uit gezamenlijk onderzoek van TNO en het Centraal Planbureau.


Compensatie remde groei energiearmoede
Uit onderzoek van TNO blijkt dat in 2022 naar schatting ruim 600 duizend huishoudens (circa 510 duizend in 2020) in ons land in energiearmoede leefden: ze hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben een laag inkomen.


Zorgkosten hoger naarmate de energiekwaliteit van huis slechter is
Uit een verkennende studie van TNO blijkt dat zorgkosten van huishoudens hoger zijn naarmate de energiekwaliteit van hun huis slechter is. Deze correlatie is vooral sterk in het geval van kinderen onder de 18 die leven in een huis met een zeer lage energiekwaliteit waar de verwarming uit of laag staat.


Gemeenten: Energiearmoedebeleid in stroomversnelling, knelpunten in de uitvoering
TNO-enquête brengt gemeentelijke aanpak energiearmoede in beeld. Gemeenten zetten alle zeilen bij in de aanpak van energiearmoede om huishoudens bij te staan maar ervaren daarbij ook veel knelpunten, blijkt uit de enquête.

