Cijfers achter Rapport Wennink: Nederland zakt weg op technologiegebied

Cijfers achter het Rapport Wennink

• Nederland benut kennis onvoldoende: Hoog aantal wetenschappelijke publicaties, maar het aandeel van Nederland daalt tussen 2013 en 2022.
• Neerwaartse trend in technologiepositie: Op de 10 nationale technologiegebieden (o.a. quantum, biotech, AI, mechatronica) daalt het Nederlandse aandeel patenten; VS en China, laten enorme groei zien.
• Doorgroei startups stokt: Slechts 21,5% van Nederlandse startups groeit door naar scale-up, lager dan EU-gemiddelde (23,1%) en ver achter Duitsland (40,6%) en VS (54,1%).
• Achterstand in R&D-investeringen: bij ongewijzigd beleid daalt de R&D-intensiteit van 2,18% bbp (2022) naar ongeveer 2% in 2030. Om deze achterstand in te halen is er jaarlijks tot 2030 een oplopend bedrag aan aanvullende private (ca. 5,6 tot 8,1 miljard euro) en publieke (ca. 1,8 tot 3,9 miljard euro) R&D-investeringen nodig om de Europese 3%-doelstelling te halen.

Voor het Rapport Wennink onderzocht TNO de kennis-, technologie- en ondernemerschapspositie van Nederland. Hieruit blijkt dat de stappen in de Nederlandse innovatieketen – van wetenschappelijke publicaties naar patenten en vervolgens naar ondernemerschap – een zichtbaar afnemend Nederlands aandeel tonen.

Nederland levert in

Nederland staat er momenteel redelijk goed voor qua wetenschappelijke publicaties maar levert steeds meer in. Op de tien sleuteltechnologiegebieden uit de Nationale Technologiestrategie – zoals quantum, biotech, AI, mechatronica en beeldvormingstechnologie – loopt de kennisspecialisatie op langere termijn achter ten opzichte van landen als China, de VS, het VK en Duitsland (zie Figuur 1, specialisatie). Gebruik van (wetenschappelijke) kennis op deze terreinen is een voorspelling voor de daadwerkelijke toepassing op langere termijn. De neerwaartse trend kan op termijn de redelijk goede kennis-uitgangspositie ondermijnen.

Qua technologiepositie staat Nederland er al een stuk minder goed voor. Deze positie loopt achter op de eerder genoemde kennispositie en het Nederlandse aandeel in patenten tussen 2015 en 2025 neemt af, terwijl China en de VS in dezelfde periode een enorme groei laten zien (zie Figuur 2).

Met name de neerwaartse trend in de ontwikkeling van het Nederlandse aandeel in patenten, in vergelijking met de enorme investeringen van de VS en China, leveren een uitdaging op om de technologiepositie op de langere termijn te versterken. Een patent is een beschermde toepassing van nieuwe kennis of technologie, die door bijvoorbeeld een startup verder kan worden ontwikkeld tot een concreet product met maatschappelijke of economische impact.

Doorgroei startups en scale-ups stokt

Hoewel het in Nederland eenvoudig is om een startup op te richten op het vlak van AI en quantum zelfs relatief veel jonge bedrijven telt, stokt de doorgroei naar scale-ups. De Nederlandse schaalratio van 21,5% – het percentage startups dat doorgroeit – is lager dan het Europees gemiddelde (23,1%) en ver achter Duitsland (40,6%) en de VS (54,1%). Het gebrek aan grotere financieringsrondes en schaarste aan technisch geschoold personeel remmen de opschaling van radicale innovatie en nieuwe technologiegedreven bedrijvigheid.

Achterstand in R&D-uitgaven

Nederland haalt structureel de 3%-doelstelling voor R&D niet en dreigt verder achterop te raken. Bij ongewijzigd beleid daalt de R&D-intensiteit van 2,18% van het bbp in 2022 naar slechts 1,97–2,02% in 2030, ver onder de Europese norm van 3%. Nederlandse bedrijven investeren bovendien significant minder in R&D dan hun internationale concurrenten, zelfs gecorrigeerd door de sectorstructuur – Nederland leunt op diensten, handel, transport en zakelijke dienstverlening, sectoren die van nature weinig in R&D investeren.

De grootste achterstand – en daarmee ook kansen – qua R&D-investeringen ligt in sectoren zoals farmaceutische industrie, elektrotechniek, informatie en communicatie en specialistische zakelijke dienstverlening. Om deze achterstand in te halen is er jaarlijks tot 2030 een oplopend bedrag aan aanvullende private (ca. 5,6 tot 8,1 miljard euro) en publieke (ca. 1,8 tot 3,9 miljard euro) R&D-investeringen nodig om de 3%-doelstelling te halen.

Investeren in innovatie en randvoorwaarden

De Nederlandse innovatieketen, het proces van fundamenteel onderzoek tot nieuwe producten, diensten en economische groei, werkt onvoldoende. Nederland kan de concurrentiepositie alleen duurzaam versterken door te investeren in hoogproductieve en R&D-intensieve sectoren, en sleuteltechnologieën. Het maken van keuzes is daarbij belangrijk.

Juist door in te zetten op een aantal kennisintensieve sectoren kan Nederland unieke en waardevolle control point posities opbouwen. De concentratie van R&D bij enkele high tech bedrijven (zoals recent bekendgemaakt in de R&D Top 50) brengt risico’s met zich mee. Daarom zijn diversificatie en versterking van innovatie-ecosystemen noodzakelijk om schokken op te vangen en nieuwe groeikansen te creëren. Hiervoor zijn o.a. concurrerende energieprijzen, meer technisch talent en voldoende labfaciliteiten van belang. Dit in lijn met het Rapport Wennink.