Een vernieuwende kijk op fijnstof

Fijnstof en gezondheid

Door blootstelling aan fijnstof overlijden in Nederland elk jaar 9.000 mensen vroegtijdig. Aan directe (zorg)kosten kost dit ongeveer een half miljard euro per jaar, en als je het verlies van levensjaren doorrekent loopt dit zelfs op tot 10 tot 15 miljard euro per jaar. Ondanks dat de fijnstofconcentraties in Nederland de afgelopen decennia al zijn afgenomen, is fijnstof dus nog steeds een serieus probleem.

De aanpak van fijnstof is tot nu toe gericht op het verlagen van al het fijnstof in de lucht. Maar we weten ook dat het ene fijnstofdeeltje het andere niet is: terwijl zeezoutdeeltjes niet zoveel kwaad kunnen, kunnen deeltjes uit een dieselmotor kankerverwekkend zijn. Bovendien missen we nu ook een deel van het fijnstof, namelijk ultrafijnstof. Dat kan dus beter.

TNO onderzoekt vernieuwende kijk op fijnstof

Eerder beschreven wij onze visie hierop in ons opiniepaper ‘Fijnstof: norm gehaald, probleem niet opgelost’. TNO heeft nu ook een onderzoeksprogramma opgezet om deze visie daadwerkelijk vorm te geven. Hierin onderzoeken we methodes om anders naar fijnstof te kijken. Niet uitgedrukt in massaconcentratie (µg/m³) zoals nu gebeurt, maar in zogenaamde gezondheidsrelevante indicatoren.

Ook proberen we een beter beeld te krijgen van de werkelijke blootstelling zodat de relatie met gezondheid beter gelegd kan worden. Samen biedt dit handvatten om beter beleid gericht op de meeste gezondheidswinst te maken.

Gezondheidsrelevante indicatoren

Fijnstof wordt gekenmerkt door de grootte en de samenstelling van de deeltjes. Kleine deeltjes dringen dieper door in het lichaam en zijn daardoor waarschijnlijk schadelijker dan grotere deeltjes. In of aan de deeltjes kunnen stoffen aanwezig zijn die heel giftig zijn zoals PAKs of zware metalen, maar deeltjes kunnen ook bestaan uit minder schadelijke stoffen zoals zeezout.

Deeltjesgrootte en samenstelling van fijnstof zijn dus samen verantwoordelijk voor de gezondheidsschade die fijnstof aanricht, en kunnen nogal uiteenlopen per bron en in tijd en plaats.

Daarom lijken indicatoren gerelateerd aan de deeltjesgrootte of samenstelling een betere maat voor de gezondheidsimpact van fijnstof dan de massaconcentraties (µg/m³) waarbij alle deeltjes als gelijkwaardig worden gezien.

• De eerste route die we hierin bewandelen is onderscheid maken in bronnen: welke bronnen zijn het meest schadelijk en moeten dus met voorrang aangepakt worden? En welke juist minder?
• De tweede weg is om ultrafijnstof mee te nemen. Ultrafijnstofdeeltjes wegen heel weinig en dragen daarom nauwelijks bij aan de fijnstofconcentratie in µg/m³. Terwijl er aanwijzingen zijn dat juist deze deeltjes gezondheidsschade veroorzaken. Bovendien zijn de bronnen die veel ultrafijnstof uitstoten niet dezelfde bronnen die veel fijnstof uitstoten.
• Ten derde kijken we naar oxidatief potentieel. Dit is een maat voor hoezeer fijnstof in de longen reacties en daardoor schade kan veroorzaken.

Alle drie deze indicatoren dragen, elk op hun eigen manier, bij aan het maken van onderscheid in fijnstof op basis van gezondheidsimpact.

Meer zicht op blootstelling

Om de gezondheidsrisico’s van fijnstof echt goed in zicht te krijgen, is het belangrijk om te weten wat de blootstelling aan fijnstof is. Fijnstofconcentraties worden nu vooral buiten gemeten, maar we zijn een groot deel van onze tijd (ca. 80%) binnen.

Daarom kijken we ook naar fijnstofconcentraties en -eigenschappen binnen, binnenbronnen die hieraan bijdragen, de relatie met buitenluchtconcentraties en hoe gebouweigenschappen hier invloed op hebben.

Behalve thuis, zijn we ook geregeld ergens anders: onderweg of op het werk. Door de blootstelling op die plekken ook mee te nemen, wordt het blootstellingsplaatje steeds nauwkeuriger.

Effectieve maatregelen

Met meer zicht op de bronnen die schadelijk fijnstof uitstoten en een nauwkeuriger beeld van de werkelijke blootstelling van mensen zijn we beter in staat om effectieve maatregelen te bepalen. Hiermee geven we beleidsmakers van overheden en bedrijven handvatten om nieuw, effectief beleid gericht op gezondheidswinst vorm te geven.

Doe je mee?

Al dit werk doen we natuurlijk niet alleen binnen TNO. We werken samen met andere onderzoeksinstellingen, maar ook met overheden en bedrijven. Zodat wij de goede dingen onderzoeken en de ontwikkelde kennis aansluit bij dat wat nodig is om beter beleid te voeren.

Zou je graag willen weten hoe we met jouw gemeente, provincie of bedrijf kunnen samenwerken? Neem dan vooral contact met ons op via onderstaande contactgegevens.