Van staat tot straat: samen weerbaar tegen desinformatie

Desinformatie als wapen

Desinformatie is geen misverstand of foutje, maar doelbewust misleidende informatie. Daarachter zitten vaak politieke, economische of ideologische belangen.

Wat desinformatie extra gevaarlijk maakt, is dat het eenvoudig te maken is, razendsnel kan worden verspreid en vaak zeer effectief is. Denk aan AI-gegenereerde beelden, screenshots uit games of gemanipuleerde berichten. Maar ook echte beelden die uit hun context worden gehaald, of authentieke accounts die bewust onjuiste verhalen verspreiden.

Desinformatie speelt in op emoties waar mensen vatbaar voor zijn. Het combineert regelmatig feit en fictie, waardoor het geloofwaardig lijkt. Soms wordt zelfs de informatiestroom overspoeld met zoveel onzinnige of extreme berichten dat mensen overal aan gaan twijfelen. Dit wordt ook wel “flooding the zone” genoemd.

Het onderliggende probleem is dat misleidende informatie wordt gepresenteerd als betrouwbaar, onafhankelijk en feitelijk, terwijl dat niet zo is. Zo ontstaat een beeld van de werkelijkheid dat niet overeenkomt met de echte situatie.

Omdat de makers van desinformatie gebruikmaken van AI, microtargeting, psychologische inzichten, influencers en platforms zoals WhatsApp, kunnen zij hun boodschap precies afstemmen op verschillende doelgroepen. Daardoor verspreidt desinformatie zich snel, voelt het geloofwaardig en is het moeilijk te herkennen.

Slim omgaan met informatie

Weerbaarheid begint bij mediawijsheid en digitale geletterdheid. Maar ook begrijpen hoe algoritmes werken, weten waar je betrouwbare informatie vindt en hoe je kritisch omgaat met AI-toepassingen. Dat geldt voor iedereen: van basisschoolleerling tot professional in het veiligheidsdomein.
Voor professionals die inzicht willen verkrijgen in desinformatie zijn daarnaast twee zaken cruciaal:

• Mandaat – een ethische en juridische basis om onderzoek te doen, mét respect voor vrijheid van meningsuiting binnen de wettelijke normen en kaders.
• Middelen – technologie en capaciteit om effectief te analyseren in de overvloed aan online content.

De rol van big tech

Sociale platforms zijn gebouwd op aandacht. Ze versterken wat je al gelooft en geven voorrang aan wat spannend of polariserend is – precies de dynamiek waar desinformatie op drijft.

Samenwerking met big tech is lastig: hun belang is winst, ons belang is democratie. Daarom is regulering, zoals de Europese Digital Services Act, de AI act en de Media act die in ontwikkeling is, onmisbaar om grip te houden.

Naar nationaal ecosysteem

De ontwikkelingen in het digitale domein, bijvoorbeeld op het gebied van AI tooling, gaat ongelofelijk snel. Toch is er hoop. Mensen zijn veerkrachtig, zeker wanneer zij de juiste kennis, vaardigheden en technologie tot hun beschikking hebben. Daarom werkt TNO aan een informatie-onderzoeksomgeving: een samenwerkingsplatform waar publieke organisaties uit het desinformatie-ecosysteem desinformatie kunnen analyseren, simuleren en nieuwe strategieën kunnen ontwikkelen.

Samen met overheden, wetenschappers en maatschappelijke partners bouwen we aan een samenleving waarin mensen zelf grip hebben op welke informatie ze vertrouwen en waarin polarisatie zoveel mogelijk wordt beperkt.

Wil je werken aan een weerbare samenleving?

TNO nodigt partners, onderzoekers en beleidsmakers uit om samen te werken aan oplossingen tegen desinformatie. Want alleen door afstemming, innovatie en vertrouwen in de kracht van mensen kunnen we grip krijgen op dit groeiende probleem.

Heb je ideeën of wil je bijdragen? Sluit je aan en werk mee aan een samenleving die bestand is tegen desinformatie.

Werken bij TNO

Bij TNO werk je aan vraagstukken die er écht toe doen. Van het ontwikkelen van nieuwe analysetools tot het bouwen van simulatie-omgevingen en het versterken van digitale geletterdheid in de samenleving. Samen met experts uit wetenschap, overheid en bedrijfsleven maak je impact. Ontdek onze vacatures en bouw mee aan een weerbare samenleving.