Hoe TNO de weg wijst naar soevereine, verantwoorde Nederlandse AI

Inspelen op een urgente noodzaak

“Het is nu het moment om betrouwbare AI-praktijken in Europa te verankeren,” zegt Berry Vetjens, Marktdirecteur unit ICT, Strategy & Policy (ISP) bij TNO. “AI heeft een blijvende plek verworven in ons leven. Niet meedoen aan verantwoorde ontwikkeling is geen optie. Anders ontstaat een markt die niet past bij onze Europese waarden.”

Onder die Europese waarden vallen privacy, transparantie, duurzaamheid en veiligheid – elementen die vaak ontbreken in populaire niet-Europese AI-modellen. Daarom zet TNO in op Verantwoorde AI die werkt: soevereine, onafhankelijke, betrouwbare AI-modellen die niet alleen effectief zijn, maar ook onze waarden respecteren. Om dat te bereiken, werkt TNO langs drie sporen: ontwikkelen, delen en toepassen. “We bouwen kennis op, delen die en zorgen voor verantwoorde implementatie – in Nederland en daarbuiten.”

1. Verantwoorde AI ontwikkelen

TNO ontwikkelt al jaren technologie en kennis om effectieve AI-modellen te bouwen. Van gespecialiseerde toepassingen tot generieke modellen die leren en evolueren: inzicht in ontwikkelprincipes is cruciaal voor verantwoord gebruik.

Met de lancering van GPT-NL, het eerste Nederlandse Large Language Model, wil TNO laten zien dat schaalbare, effectieve modellen mogelijk zijn. GPT-NL is soeverein, voldoet aan EU-regels voor privacy en veiligheid en hanteert strikte richtlijnen voor verantwoord datagebruik. “Met GPT-NL willen we niet alleen laten zien dat we deze modellen kunnen bouwen, maar dat we in staat zijn om het op een verantwoordelijke manier te doen,” aldus Berry.

2. AI kennis beschikbaar maken

Onzekennis van verantwoorde AI is pas waardevol als die breed geadopteerd wordt. Daarom richt TNO zich op kennisoverdracht. “Hoe meer organisaties profiteren van onze expertise, hoe beter,” zegt Berry. “Succesvolle AI draait niet alleen om beschikbaarheid van rekenkracht, maar ook om verantwoorde ontwikkeling en implementatie. Wij willen de adoptie daarvan versnellen.”

Een belangrijk initiatief is TNO’s rol als Expertisecentrum voor de eerste Nederlandse AI-fabriek: een kennis en supercomputinghub waar organisaties AI-modellen kunnen bouwen en testen. “Vooral voor mkb’ers is dit cruciaal. Zij krijgen toegang tot onze expertise en leren hoe ze zelf verantwoorde AI kunnen ontwikkelen.”

3. AI toepassen met impact

AI werkt nooit op zichzelf. Het beïnvloedt systemen, haalt data uit beschermde bronnen en stuurt beslissingen. Daarom is verantwoorde implementatie essentieel. TNO helpt organisaties AI veilig en effectief in te zetten. “We willen ervoor zorgen dat elke toepassing betrouwbaar is. Dat organisaties weten wat er gebeurt als ze AI koppelen aan hun systemen – en hoe ze dat goed doen,” zegt Berry. We ondersteunen dit al via ons AI Oversight Lab, waar we modellen toetsen op bias, transparantie en compliance.

Berry kijkt verder vooruit: naar een Europa waarin federatieve AI-systemen samenwerken en hun kracht vermenigvuldigen. “Hoe meer veilige, soevereine Europese modellen we verbinden, hoe groter de voordelen. En we staan klaar om organisaties te helpen verantwoord uitrollen – in Nederland én Europa.”

Slimme technologie, wijzer gebruik

Het AI-tijdperk is begonnen. TNO zorgt dat Europese waarden overeind blijven. “We moeten alle drie de sporen aandacht geven: ontwikkelen, delen en toepassen,” zegt Berry. “Voor TNO is dit geen optie maar een noodzaak: Nederland krijgt soevereine, verantwoorde AI – nu en in de toekomst. En wij helpen organisaties om het goed te doen.”