Inzicht in uitstoot en verduurzaming van de bouwsector

Grote uitdagingen bouwsector

De Nederlandse bouwsector zit in een ingrijpende transitie naar verduurzaming, gedreven door de noodzaak om de uitstoot van stikstof, fijnstof en CO2 drastisch te verminderen. Met het oog op andere grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de woningbouwopgave, de renovatie-opgave van infrastructuur en de energietransitie, zijn innovatie en samenwerking in deze transitie essentieel.

De bouwopgave op het vlak van woningbouw, renovatie, infrastructuur en energietransitie moet worden gerealiseerd terwijl er een groeiende schaarste is aan materialen en personeel. Tegelijkertijd moet de uitstoot van stikstof, fijnstof en CO2 fors worden teruggebracht.

Om de bouwsector te helpen deze doelen voor verduurzaming te realiseren heeft de Nederlandse overheid (Ministeries van IenW, EZK en BZK) het programma Schoon en Emissieloos Bouwen ontwikkeld. Als onderdeel van dat programma is de routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen opgesteld. In deze routekaart zijn concrete maatregelen te vinden die bouwbedrijven kunnen nemen om hun uitstoot te verminderen. Ook zijn subsidies voor aanschaf van elektrische bouwmachines beschikbaar en voorziet het programma in een kennisbank, met praktische informatie voor alle spelers in de bouwsector.

Waarom TNO

In de afgelopen jaren heeft TNO de Nederlandse vloot van bouwmachines uitgebreid in kaart gebracht en praktijkemissies van diverse bouwmachines gemeten. Met deze kennis kan TNO voor elk bouwproject berekenen hoeveel emissies worden uitgestoten én laten zien hoe deze kunnen worden verlaagd.

Dit kan bijvoorbeeld door elektrificatie, de inzet van schonere motoren of biobrandstoffen, maar ook door verbeteringen in de bouwlogistiek. Door goederen- en personeelsstromen naar de bouwplaats slimmer te coördineren, kunnen transportbewegingen worden verminderd.

Daarnaast heeft het gebruik van andere bouwmethoden en -materialen impact op welke machines en bouwvoertuigen nodig zijn in het bouwproces. Deze informatie is gevat in de rekentool Bouwemissietool die bouwbedrijven helpt om hun uitstoot inzichtelijk te maken en in te zetten op de juiste verduurzamingsopties.

TNO ondersteunt hierbij ook door advies te geven aan bouwbedrijven en overheden over effectieve strategieën om de uitstoot te verminderen en verduurzamingsdoelen te realiseren, waarbij zowel de inzet van bouwmachines, de optimalisatie van logistieke processen en het gebruik van circulaire bouwmaterialen en nieuwe bouwmethoden centraal staan.

Het werk van TNO stopt niet bij bureaustudies. Wij ontwikkelen innovaties op het vlak van bouwmachines, bouwlogistiek én bouwmethodes en -materialen en testen deze in de dagelijkse praktijk. Dat doen wij in samenwerking voornamelijk met aannemers, logistiek dienstverleners, fabrikanten, en gemeentes en nationale overheden. Zo krijgen we inzicht in wat goed werkt en waar nog verbeteringen nodig zijn. Onze betrokkenheid bij alle aspecten van het bouwproces maakt van TNO een kennispartner van formaat.

Bekijk de video

Bekijk de video: TNO Bouwlogistiek

De Bouwplaats van Morgen

Op de bouwplaats van de toekomst wordt gewerkt met circulaire materialen. Die verminderen de belasting van natuur en milieu. Door prefabricage hoeven er op de bouwplaats zelf minder bouwwerkzaamheden te worden uitgevoerd. Zo wordt de overlast beperkt. In bouwhubs worden goederenstromen van en naar de bouwplaats gecombineerd. Dat betekent minder transport, dat bovendien wordt uitgevoerd met zero-emissie voertuigen. En op de bouwplaats worden zero-emissie bouwmachines ingezet.

Ontdek meer

De bouwplaats van de toekomst is er niet morgen. Maar onderweg naar een emissieloze en circulaire bouwplaats zetten we al stappen, en nemen we al maatregelen om de klimaat- en milieubelasting van de bouw te verminderen. Veel van onze projecten zijn daar een voorbeeld van.

TNO heeft kennis op het vlak van bouwlogistiek, bouwmachines én bouwmethodiek en kan zo een rol van betekenis spelen. Wij innoveren samen met koplopers in de sector en verrijken ons werk met kennis die wij opdoen in grote onderzoekstrajecten, voor de Nederlandse overheid of de Europese Commissie. Door de opgedane lessen te delen kunnen alle spelers in de bouwwereld profiteren van onze innovaties en blijft de Nederlandse bouwsector toonaangevend in de wereld.

Amsterdam Vaart!

In dit project werkten we samen met gemeente Amsterdam, Havenbedrijf Amsterdam en Waternet. Het doel was om zoveel mogelijk transport van bouwmaterialen over de weg te verplaatsen naar het water. Om dit mogelijk te maken was in veel gevallen een multimodale bouwhub nodig.

Een multimodale bouwhub is een ontkoppelpunt voor de overslag van bouwmaterialen van weg naar water en omgekeerd. Het biedt mogelijkheden voor de tijdelijke opslag van bouwmaterialen en de bundeling van het transport van bouwmaterialen.

Tussen 2018 en 2023 zijn ervaringen opgedaan met multimodale bouwhubs en transport van bouwmaterialen over water. Wij hebben ons in dit project gericht op de monitoring van het effect van het toepassen en werken met een multimodale bouwhub.

De gemeente Amsterdam gebruikte de ervaringen in de ontwikkeling van beleid over goederenvervoer over water. De positieve resultaten hebben ervoor gezorgd dat er een vervolg komt voor onder andere meerdere bouwprojecten in Amsterdam. Lees voor meer informatie over de bevindingen in het eindrapport Amsterdam Vaart (pdf) (pdf).

DKTI FUNDA(CE)MENT

In dit project werkten we samen met onder meer Vlot Logistics en P. van der Velden om praktijkervaringen op te doen met zero-emissie bouwlogistieke voertuigen, zero-emissie machines en laadinfrastructuur. Daaruit volgt dat een goed doordacht proces de inzet van zero-emissie bouwmaterieel mogelijk maakt.

Ook in de bouw zijn zero-emissie (ZE) voertuigen en machines in opkomst. En net als bij personenwagens is de range of de inzet soms nog relatief beperkt in vergelijking met een dieselvoertuig. Dat vraagt soms om een andere manier van werken. In dit DKTI-project heeft TNO daarom een logistiek concept ontwikkeld voor de inzet van zero-emissie (ZE) machines in de bouw. En om het concept in de praktijk te beproeven hebben wij de inzet van een elektrische kraanwagen en een elektrische stenentrekker gemonitord. In het project konden wij zo laten zien dat door het logistieke concept van een bouwproject of bouwplaats van tevoren goed te ontwerpen ZE voertuigen en machines toch al goed inzetbaar zijn bij meerdere korte ritten/inzetten per dag. Lees voor meer informatie over de bevindingen de eindrapportage van Funda(ce)ment.

De Bouwemissietool

TNO heeft een rekentool (www.bouwemissies.nl) ontwikkeld die inzicht geeft in de CO2-, NOx- en fijnstofemissies van wegtransport en bouwmachines bij bouwprojecten. De tool kan ook het potentiële effect van verschillende maatregelen voor emissiereductie weergeven, zoals het toepassen van industriële bouwmethoden voor woningbouw, logistieke maatregelen (bijvoorbeeld het gebruik van een bouwhub) en de inzet van schonere en nul-emissie voertuigen en bouwmachines.

Lees meer

De Bouwemissietool die binnen het kennis- en innovatieprogramma Emissieloos Bouwen is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van BZK biedt de bouwsector een hulpmiddel om onderbouwde beslissingen te nemen over het toepassen van maatregelen die de uitstoot verminderen, bijvoorbeeld in het kader van het verkrijgen van een natuurvergunning. Download de rapportage (pdf).

Advisering en ondersteuning ontwikkeling Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen

TNO heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) ondersteund bij de ontwikkeling van het meerjarenperspectief voor het reduceren van emissies van bouwmaterieel, zoals mobiele werk-, voer- en vaartuigen. Dit is onderdeel van het programma Schoon en Emissieloos Bouwen. De Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen beschrijft een stappenplan dat moet leiden tot significante emissiereducties tegen 2030.

De overheid heeft voor de bouwsector doelen gesteld om de uitstoot van CO2-, NOx- en fijnstof afkomstig van bouwmaterieel (mobiele werktuigen, voertuigen en vaartuigen) te verlagen, met als doel de negatieve impact op klimaat, natuur en gezondheid te minimaliseren. De Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen geeft hiervoor een stappenplan, waarin tot 2030 emissielimieten voor bouwmaterieel worden voorgesteld. TNO heeft verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de mogelijke impact van de Routekaart Schoon en Emissieloos Bouwen.

Naast de potentiële emissiereducties, zijn belangrijke randvoorwaarden onderzocht, zoals de opties voor tank- en laadinfrastructuur voor emissieloos materieel, toezicht en handhaving op de naleving van de emissie-eisen en de financiële impact. Voor de rapportages, zie:

Neem contact met ons op

Sla navigatie over (Neem contact met ons op)

Annette Rondaij

Functie:
Scientist Sustainable Transport & Logistics
Bij TNO richt mijn onderzoek zich op de transitie naar schone en emissieloze bouwplaatsen en bouwlogistiek. Ik onderzoek de impact van innovatieve keuzes in bouwmaterialen, bouwmethoden, bouwmachines en bouwlogistiek op prestatie-indicatoren zoals emissiereductie en energiegebruik. Bij mij kun je terecht met vragen over duurzame bouwplaatsen en efficiënte logistiek.

Meer over Annette
- Standplaats:
  Den Haag - New Babylon
- E-mail:
  E-mail Annette