Met strategische aanpak klimaatdoelstellingen haalbaar

Integrale systeemvisie essentieel

Afgelopen april schreef TNO een whitepaper over mogelijkheden om de energietransitie te versnellen. Daarin wordt voor een aantal prominente sectoren belangrijke opties geschetst waarmee dat kan worden gerealiseerd. Duidelijk is dat de energietransitie veel meer vergt dan technologische oplossingen; het vergt een zogenaamde systeemaanpak. Minstens zo belangrijk zijn financiële steunmaatregelen, de beleids- en implementatietrajecten, gedrag en de beschikbaarheid van vakmensen.

Tegelijkertijd is de energietransitie niet het enige vraagstuk waar de samenleving mee te maken heeft. Hoge energieprijzen, geopolitieke spanning, het gevaar van nieuwe pandemieën, de stikstofcrisis en de enorme druk op de arbeidsmarkt zijn andere belangrijke thema’s die een beroep doen op (deels) dezelfde schaarse middelen. Een totaalbeeld en een visie op al deze onderling verweven vraagstukken is derhalve essentieel.

Enkele oplossingsrichtingen:

Verduurzamen sectoren

TNO presenteerde afgelopen zomer vijf maatregelen om het vrachtverkeer en de scheepvaart (die een zeer grote bijdrage leveren aan de CO₂-emissies) sneller te verduurzamen. De verduurzaming van woningbouw kan ook worden versneld via een industriële en programmatische aanpak. Technisch en maatschappelijk zou dat zeer positieve effecten kunnen hebben, zo onderzocht TNO, maar zeker hier spelen ook bepaalde schaarste problemen (materialen en arbeid), hetgeen de onderlinge verwevenheid van de verschillende vraagstukken illustreert.

Verduurzamen industrie

En dat geldt ook voor de industrie. De Nederlandse industrie is verantwoordelijk voor ruim een derde van het energiegebruik, emissies van CO₂ en gebruik van ruwe materialen. Speciaal voor die sector ontwikkelt TNO oplossingen in de vorm van een TNO Green Print. Met een 'Green Print' biedt TNO partijen in de industrie concrete oplossingen, faciliteiten en samenwerkingen om verduurzaming en versnelling van de energietransitie gestalte te geven. Daarbij werken we samen met overheid en industrie. Leidend hierin is de industriële transformatie, geen kleine incrementele maatregelen maar fundamentele verandering van de industrie waar circulariteit centraal staat.

Dit is een voorbeeld van een integrale aanpak waarbij de energietransitie en de realisatie van een meer circulaire economie elkaar versterken. Een dergelijke aanpak kan ook een forse bijdrage leveren aan het verlagen van stikstofemissies en andere milieubelasting, vermindering van afhankelijkheid van ruwe grondstoffen en minder afvalproductie. Uiteraard heeft een dergelijke fundamentele transformatie tijd nodig, maar juist daarom is het ontwikkelen van een integrale visie en een meerjarenplan een noodzakelijke voorwaarde voor succes. Naast het verduurzamen van het aanbod en het gebruik van energie, is het verlagen van de vraag naar energie effectief en noodzakelijk om de doelen te realiseren.

Beleid energietransitie

TNO ontwikkelt kennis en adviseert overheden welk beleid kan helpen om de consumptie van energie en klimaat belastende producten en diensten te verlagen. En ook over hoe de inwoners van Nederland in verschillende rollen (consument, werknemer, etc.) mee te nemen in de energietransitie. In verschillende analyses wordt helder gemaakt dat de energietransitie, mits goed geregisseerd en gecombineerd met gestage innovatie (zowel voor technologieverbetering als snelle opschaling), tot lagere kosten van de energievoorziening kan leiden.

Parijse klimaatdoelen vergen additioneel beleid

In de recent gepubliceerde klimaat- en  Energieverkenning maken meerdere onderzoeksinstituten, waaronder PBL, RIVM en TNO, bekend dat meer beleid nodig is willen we de CO₂-reductie doelstellingen halen. De raming op basis van het vastgesteld en voorgenomen beleid komen uit op 39-50% reductie ten opzichte van 1990. Dit is minder dan de 55% reductie die nodig is in 2030 en de stap naar 0 emissies in 2050 moet dan nog gezet worden. Extra beleid is nodig voor alle sectoren. TNO pleit voor een integrale aanpak over de sectoren heen op basis van een strategie gericht op het daadwerkelijk halen van de doelen in 2050.

Zoals reeds aangegeven is een systeemaanpak daarbij noodzakelijk. Zo’n integrale en consistente aanpak is van groot belang zodat we meerdere problemen (broeikasgasemissies, stikstof crisis, grondstof schaarste, betrouwbaarheid en betaalbaarheid van de energievoorziening) tegelijk en efficiënt aanpakken met tijdig zicht op barrières en stabiliteit in beleid, de markt en voor innovatie. TNO helpt Nederland om de klimaatdoelen wel te halen door met kennis over technologie, innovatieprocessen, beleid en gedrag de energietransitie te versnellen.