6 ingrepen om onze woon- en werkomgeving klimaatadaptief te maken

Bewustwording begint met het beter in kaart brengen van de gezondheidseffecten van klimaatverandering voor bewoners en werknemers. “Daarom werkt TNO aan een impactstudie, specifiek gericht op kwetsbare groepen”, zegt Wouter Borsboom. “In de analyses nemen we bijvoorbeeld mee hoe het menselijk lichaam reageert op blootstelling aan hittestress, en wat de relatie is tussen oververhitting en zorgdruk.”
Daarnaast ontwikkelt TNO praktische meetmethodes om bijvoorbeeld schimmelvorming in een vroeg stadium te detecteren of impact van hitte te duiden. Ook is er behoefte aan duidelijke en bruikbare indicatoren om hittestress binnenshuis objectief te kunnen meten en beoordelen.

De huidige wet- en regelgeving richt zich vooral op comfort en veiligheid, maar nauwelijks op gezondheid. “Schimmelblootstelling in het binnenmilieu is nergens expliciet vastgelegd”, stelt Norman Egter van Wissekerke. “Als je bijvoorbeeld een afgiftesysteem voor koeling installeert, moet dat decennialang effectief blijven, zonder dat er ongewenste condensatie optreedt. Maar welke klimaatscenario’s neem je dan als uitgangspunt? En welke grenswaarden zijn acceptabel?” Pilotprojecten moeten helpen bepalen welke normen in regelgeving kunnen worden opgenomen, zonder dat dit leidt tot onaanvaardbare bouwkosten of vertraging in de woningbouw.

Uiteindelijk moet alle kennis en regelgeving landen in de manier waarop we bouwen en renoveren. “Onze zomers lijken steeds meer op die in midden-Frankrijk, maar we bouwen nog steeds in een noordelijke stijl, met veel glas en weinig zonwering”, constateert Egter van Wissekerke. De komende jaren staat Nederland voor een grote bouw- en renovatieopgave. Dit biedt kansen om vanaf het begin rekening te houden met het veranderende klimaat. TNO werkt samen met marktpartijen en overheden aan bouwmethodes die naast comfort en energie-efficiëntie ook gezondheid centraal stellen — met extra aandacht voor kwetsbare groepen.

Samen met het bedrijfsleven ontwikkelt TNO producten en diensten die gebouwen bestand maken tegen hitte en vocht. “We helpen de markt met productontwikkeling, objectieve testmethodieken en het creëren van een gelijk speelveld”, zegt Borsboom. “Samen met projectontwikkelaar NeroZero werken we aan een nieuwbouwproject, waarin passieve koelmaatregelen zoals zonwering en nachtventilatie met systemen van Duco en Velux een centrale rol spelen. Door vooraf aan de hand van simulaties het binnenklimaat te bepalen, krijgen we al in de ontwerpfase inzicht in het comfort en de prestaties van de woning.”

Ook de buitenruimte speelt een cruciale rol in het beperken van hittestress.
“Door minder steen en meer groen en water toe te voegen aan de stedelijke omgeving, beperk je het stedelijk hitte-eilandeffect”, stelt Borsboom. “Daarnaast kun je oververhitting het meest effectief voorkomen met zonwering aan de buitenzijde, dakoverstekken en inbraakveilige nachtventilatie.”
TNO onderzoekt met marktpartijen hoe de resterende koelvraag op een effectieve en duurzame manier kan worden ingevuld, met slimme technologieën en innovatieve oplossingen.

Gedrag blijkt een lastig maar cruciaal onderdeel van de oplossing. “Gedrag is moeilijk te beïnvloeden, maar speelt een grote rol in het realiseren van een gezond binnenklimaat”, zegt Egter van Wissekerke. “Zo houdt de toegenomen schimmelvorming in huurwoningen deels ook verband met de gestegen energieprijzen: mensen verwarmen en ventileren minder in de winter. Ook zien we in de zomer dat veel bewoners moeite hebben om ramen op de juiste tijden te openen en weer te sluiten om optimaal te koelen. Hiervoor hebben we de zogenaamde Cooldown Coach ontwikkeld.” De effecten reiken bovendien verder dan alleen kwetsbare groepen. “Denk aan zorgpersoneel dat thuis gezondheidsklachten ontwikkelt door een ongezond binnenklimaat, waardoor hun inzetbaarheid in de zorg afneemt. Naar dit soort keteneffecten willen we bij TNO meer onderzoek doen.”