GeoTOP: het topje van de Nederlandse ondergrond in beeld

Wat er precies onder onze voeten zit, verschilt van plek tot plek. Waar vroeger een riviergeul liep kan nu bijvoorbeeld zand in de ondergrond liggen, terwijl diezelfde rivier in naastgelegen gebieden bij overstromingen klei kan hebben afgezet. Je zou bijna stellen, dat de ondergrond van Nederland er op geen enkele plek precies hetzelfde uitziet.

De horizontale en verticale variatie in de samenstelling van de ondergrond is veel groter dan de meeste mensen denken. GeoTOP brengt die variatie goed in beeld. De Geologische Dienst Nederland is ontwikkelaar van het GeoTOP model en heeft deze uitbreiding gerealiseerd. Via een handige Storymap kunnen geïnteresseerden en beslissers in de geopraktijk een beeld krijgen van deze uitbreiding. De Storymap levert prachtige 3D-beelden op en geeft de nodige geologische achtergrondinformatie over wat u ziet. Aan de hand van uiteenlopende praktijkvoorbeelden maakt u er kennis met verschillende toepassingsgebieden van het ondergrondmodel.

Sinds 1 januari 2020 is GeoTOP als model opgenomen in de Basisregistratie Ondergrond (BRO). Dat betekent dat het model nog meer gebruikt gaat worden, want bronhouders zijn nu wettelijk verplicht om BRO-gegevens en de BRO-modellen gebruiken. Geologische Dienst Nederland is betrokken bij de realisatie van de BRO en is tevens registratiebeheerder. Voor wie er concreet mee wil werken, kan terecht op het BROloket.

Wat zien we in Brabant en Limburg?

De korst van de aarde is door plaattektoniek traag maar voortdurend in beweging. Spanningen die zich hierbij opbouwen kunnen gepaard gaan met de vorming van en beweging langs breuken. Ook in Brabant en Limburg vinden we breuken. Ze verdelen de ondergrond in blokken, die met verschillende snelheden dalen. 

De snelst dalende blokken noemen we slenken, met als bekendste de Roeldalslenk. De langzaamst of niet dalende blokken noemen we horsten, met als bekendste voorbeeld de Peelhorst. De blokkendoos die ze vormen is vanaf ca. 30 miljoen jaar geleden eerst gemiddeld genomen gedaald, waarbij verschillen in dalingssnelheid tot uitdrukking komen in de dikte van sedimentpakketten: dikker op slenken, dunner of afwezig op horsten. 

Vanaf ca. 6 miljoen jaar geleden is er een regionale opheffing opgetreden waardoor we nu zee-afzettingen ruim boven zeeniveau aantreffen en rivieren, met name de Maas, zich begonnen in te snijden. Zowel de regionale opheffing als de relatieve daling van Roeldalslenk gaan tot op de dag van vandaag door.

Landsdekkend

Ondertussen is de Geologische Dienst Nederland, onderdeel van TNO, gestart met onderhoud aan de twee oudste modelgebieden van GeoTOP, namelijk Zeeland en Goeree-Overflakkee. Onderhoud, maar ook nieuwbouw vergt zo’n 2 tot 3 jaar per modelgebied. Het zal waarschijnlijk nog tot 2022 duren voordat deze modelgebieden beschikbaar komen.

Vervolgens wordt in overleg met het ministerie en de stakeholders (provincies, waterschappen en gemeenten) bepaald aan welk gebied daarna wordt gewerkt. Het gaat dan enerzijds om onderhoud aan bestaande modelgebieden, en anderzijds om het toevoegen van Oost-Nederland, Drenthe, Flevoland en Zuid-Limburg. Stapsgewijs wordt het model verder uitgebreid naar landsdekkend.

De diepte in…

U kunt de Storymap van Brabant en Limburg ook zelf bekijken. Het GeoTOP model, inclusief de ondiepe ondergrond van Brabant en Limburg, kunt u bekijken via het DINOloket van de Geologische Dienst Nederland. Navigeer met behulp van de appelboor, verticale doorsneden en kaartbeelden door de ondergrond van Brabant en Limburg en andere delen van Nederland en ervaar de variatie in de samenstelling van de ondergrond. Uw reactie op DINOloket is zeer welkom. Via de Feedback-knop kunt u direct uw reactie geven.