Kick-off project HY3: Duitsland en Nederland doen gezamenlijk onderzoek naar opschaling van groene waterstof

Het onderzoek wordt uitgevoerd als trilateraal project van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat van Nederland, het Ministerie van Economische Zaken, Innovatie, Digitalisering en Energie van de deelstaat Noordrijn-Westfalen en het Bondsministerie van Economische Zaken en Energie van Duitsland. Elk van de drie partijen heeft een instelling aangewezen om het project te leiden of zal dit in de komende tijd doen. Nederland heeft TNO aangewezen en Noordrijn-Westfalen heeft onderzoekscentrum IEK-3 Forschungszentrum Jülich aangewezen.

Om de CO₂-uitstoot door zware industrie in bijvoorbeeld het Roergebied te minimaliseren is het gebruik van groene waterstof een aantrekkelijke  optie. Die kan bijvoorbeeld worden geproduceerd vanuit wind op zee op de Noordzee, ten noorden van Duitsland en Nederland. Maar hoe komt deze waterstof van de Noordzee naar het Roergebied? Door het vrijkomen van de gastransport infrastructuur van Gasunie als gevolg van het sluiten van het Groningen gasveld is deze inzetbaar voor waterstof transport, met exportmogelijkheid naar Duitsland. 

TNO en partners onderzoeken de haalbaarheid van dit plan, dat de decarbonisatie van de Duitse en Nederlandse industrie dichterbij moet brengen. Begin oktober tekenden minister Wiebes van EZK en zijn Duitse ambtgenoot Altmaier een intentieverklaring voor samenwerking tussen beide landen rond de energietransitie. Waterstof is hierin een belangrijk onderdeel als schone brandstof voor industriële productie. TNO voert de haalbaarheidsstudie uit dat zich richt op de marktvraag en onderzoeksinstituut Jülich dat onderzoek doet naar grootschalige productie van groene waterstof. Gasunie gaat na hoe hun netwerk geschikt is te maken voor transport en TNO neemt zowel waterstof transport als opslag in zoutcavernes onder de loep.

Grootschalige opslag en transport

Gasunie heeft een gas backbone die de grote industriële clusters in ons land van gas voorziet en verbindt, zoals Rotterdam, Terneuzen, IJmuiden, Eemshaven en Zuid-Limburg. Vooral in het oosten lopen grote pijpleidingen van noord naar zuid voor het transport van Groningen gas, met verbindingen naar Duitsland. Bovendien beheert Gasunie in Duitsland een deel van het gas netwerk. De studie moet uitwijzen hoe deze infrastructuur te gebruiken is om grootschalige duurzame productie van waterstof op zee te transporteren naar de grote industriële complexen in het in het Roergebied zoals staalproductie, chemie en raffinaderijen. Bovendien beschikken beide landen over zoutcavernes waarin waterstof veilig en grootschalig is op te slaan. TNO onderzoekt bovendien de mogelijkheden om hiervoor ook lege gasvelden onder de Noordzee te gebruiken. Op momenten van grote vraag kan de waterstof uit de gasvelden via bestaande leidingen aan land worden gebracht of uit de tijdelijke bergingen in ondergrondse zoutlagen naar de industrie getransporteerd. Transport van energie over grote afstand in de vorm van gasmoleculen is ook veel goedkoper dan elektronen via kabels en vereist weinig nieuwe infrastructuur.

Afstemmen wet- en regelgeving

Nederland werkt onder meer in het Pentalateraal Energieforum al langer samen met andere Europese landen als België, Luxemburg, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Grensoverschrijdende samenwerking zoals nu met Duitsland vraagt onder meer onderlinge afstemming van wet- en regelgeving voor techniek, veiligheid, beheer en toezicht.

De studie, die tegen de zomer van 2020 klaar moet zijn, geeft een antwoord op de vraag hoeveel waterstof de grote industriële clusters straks nodig hebben; hoeveel groene waterstof er op zee, en ook op land, is te produceren; welke volumes waar zijn op te slaan en hoeveel capaciteit het transportnetwerk moet bieden.

Industriële partijen met interesse in waterstof productie, transport of gebruik worden uitgenodigd om deel te nemen aan het project om informatie te leveren over potentiële vraag en aanbod van groene waterstof.

Veel initiatieven

Duurzaam geproduceerde waterstof is in staat om de industrie op grote schaal van schone brand- en grondstoffen te voorzien. Het plan voor samenwerking met Duitsland is een van de vele initiatieven rond waterstof voor de industrie waar TNO bij is betrokken. Samen met Neptune Energy en NexStep kijkt TNO in het project PosHYdon naar de ontwikkeling van een waterstoffabriek op zee, die windenergie omzet in waterstof. In het havengebied Rotterdam is eerder dit jaar een haalbaarheidsstudie afgerond over de introductie van blauwe waterstof, H-vision, een project waarbij  de CO₂ uitstoot van de waterstof productie uit aardgas wordt afgevangen en op geslagen in lege gasvelden onder de Noordzee. Deze blauwe waterstof is een belangrijke stap op weg naar een groene waterstofeconomie.