Zonneparken: In My Backyard Please!

De aanleg van zonneparken op land is belangrijk om de energietransitie te versnellen. Maar net als bij windmolens vinden veel mensen dat op zich prima, zolang ze niet in hun omgeving worden gebouwd: ’not in my backyard’. Een belangrijk obstakel voor maatschappelijk draagvlak is de beperkte invloed die bewoners hebben op de locatie en vormgeving van de zonneparken. TNO werkt samen met Wageningen University & Research, Design Innovation Group en TS Visuals aan een compleet andere benadering door omwonenden concreet invloed te geven bij het ontwerp van een zonnepark in hun leefomgeving.

Dat gebeurt in het onderzoeksproject ‘In My Backyard Please’, gesubsidieerd door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en ontstaan binnen het Nationaal Consortium Zon in Landschap.

De aanpak binnen dit project is een hemelsbreed verschil met de huidige praktijk, waarbij ontwikkelaars van zonneparken doorgaans eerst plannen maken voor locatie en ontwerp, bij de gemeente een vergunning aanvragen en omwonenden dan achteraf vaak beperkt inspraak hebben. In de nieuwe aanpak, die voor het eerst is beproefd in de gemeente Zaanstad, bepalen bewoners, ondersteund door ontwerpers, hoe een zonnepark in hun directe omgeving eruit zou kunnen komen te zien. Kenmerkend hierbij is dat de locatie, de omvang en vormgeving van het zonnepark in grote vrijheid gekozen kunnen worden en dat esthetische innovaties deel uitmaken van het ontwerp.

Participerend ontwerp[en]

In verschillende sessies met bewoners zijn ideeën opgehaald, verbeeld en besproken. Gedragswetenschappers van TNO hielden voorafgaand aan de co-creatiesessies uitgebreide interviews met de bewoners. Begin juli bezochten inwoners van buurtschap Nauerna in Zaanstad de mogelijke locatie voor het zonnepark op het terrein van Afvalzorg. Hun bevindingen worden vastgelegd en benut om later het eindontwerp te bepalen.

Breed draagvlak nodig

De voormalige afvalberg in buurtschap Nauerna kan daarmee na jaren van discussie omgevormd worden tot een recreatiepark waar ook ruimte is voor het plaatsen van zonnepanelen. Zonneparken op land kunnen pas een wezenlijke rol spelen in de energietransitie als er breed draagvlak is onder de bevolking. Een groep inwoners van Nauerna had de handen al ineen geslagen voor verdere verduurzaming van hun woonomgeving en dat sloot perfect aan bij dit project.

Varianten beoordelen

Tijdens het bezoek aan de proefopstelling begin juli konden de betrokken bewoners op afstand en van dichtbij ervaren hoe hun ideeën voor het ontwerp op de locatie uitpakten. Geen presentatie of filmpje in een zaal, maar er naartoe wandelen en er langs lopen. Stoort de aanblik of ziet het er juist aantrekkelijk uit? Vind je een zonnepark bij jou in de buurt prima als het er zo of zo uit komt te zien? De honderd panelen vormen in feite een staalkaart met verschillende varianten in vorm (van liggend tot staand, golvend, helix), kleuren en tinten, patroon en gecombineerd met zowel begroeiing als water. Het direct betrekken van bewoners bij het ontwerp en hun beoordeling levert veel inzichten op voor vervolgstappen en helpt zonneparken te ontwerpen die breed worden geaccepteerd. De resultaten worden dit najaar bekend gemaakt.

Quotes partners Nationaal Consortium Zon in Landschap

TNO-expert Kay Cesar
“Door zonneparken visueel aantrekkelijk in het landschap te integreren vergroten we de maatschappelijke acceptatie en helpen we zo de energietransitie te versnellen. Het bijzondere van deze aanpak is dat de bewoners onze opdrachtgever waren. We hebben het omgedraaid: begin bij de esthetiek, een ontwerp dat in het landschap past en ga dan pas kijken naar het optimaliseren van de opbrengst, de businesscase, de vergunningverlening. Alles staat of valt met acceptatie. Als bewoners er blij mee zijn, is de grootste drempel geslecht.”

Wageningen University and Research landschapsarchitecten Rudi van Etteger en Merel Enserink
“We zijn in dit onderzoek op zoek naar echt duurzame energielandschappen, waar functionaliteit, beleving en duurzaamheid een plek hebben. Zo kan er een landschap ontstaan waar we van kunnen genieten en trots op kunnen zijn. Om dat te realiseren is naast ontwerpkwaliteit vooral een goed proces, in de vorm van lokale betrokkenheid, zeer belangrijk. Met dit onderzoek krijgen we meer inzicht in de relatie tussen lokale acceptatie, proces en landschapsontwerp.”

Marieke Rietbergen, CEO Design Innovation Group
“De co-creatie bijeenkomsten in het project lieten al zien dat bewoners zonneparken echt wel willen inpassen in hun omgeving, maar vooral als de verschijningsvorm past bij de omgeving. En dit kan zowel gaan om blending in als standing out. Deze proefopstelling zet de verbeelding aan. Het toont dat er heel veel meer mogelijk is om parken goed en interessant te maken. Hierdoor verdwijnt weerstand en zullen mensen de pv-parken in hun nabije omgeving accepteren, zelfs graag zien.”

TS Visuals directeur Thijs Sepers
“TS Visuals werkt samen met TNO en partners in verschillende PV-projecten, gericht op het aantrekkelijker en duurzamer maken van de leefomgeving. Onze aanpak richt zich vooral op het creëren van een optimale balans tussen esthetiek en energie-opbrengst, zodat voor alle betrokken partijen een win-win situatie ontstaat. Onze overtuiging is dat het extra kunnen bieden van ontwerpvrijheid helpt om het draagvlak voor grootschalige opwekking van zonne-energie op land en de bebouwde omgeving te vergroten.”