Aardgasvrij in 2050: maak het de huiseigenaar aantrekkelijk

Het rapport ‘Alle bestaande woningen aardgasvrij in 2050. Wie moet wat, wanneer en hoe doen?’ pretendeert niet een blauwdruk te zijn voor de komende dertig jaar. Daarvoor zijn er nog te veel onzekerheden. Wel geeft het heel concrete handvatten voor betrokken partijen om mee aan de slag te gaan. Dat geldt de rijksoverheid, gemeenten, netbeheerders, marktpartijen, woningeigenaren. Ook geeft het rapport aan wat de kosten en ook de baten zijn van te nemen maatregelen. 

Eigenaar centraal

In de aanpak staan de woningeigenaren centraal, zowel de bezitters van een eigen woning als verhuurders. Want elke te zetten stap in beleid of infrastructuur leidt tot een aanpassing van of in de woning. Dus is het zaak de transitie voor eigenaren, en hun huurders, zo aantrekkelijk mogelijk te maken. De TNO-experts hebben zich daarom verdiept hoe zij zijn te stimuleren en te motiveren. Eigenaren moeten worden ontzorgd, het aanbod dient hen voordeel op te leveren en het is zaak waar mogelijk aan te sluiten bij initiatieven in de wijk.

Ambities concreet maken

Om van deze ongekend grote operatie een succes te maken, is het scheppen van duidelijkheid een eerste vereiste. Hier ligt een rol voor de rijksoverheid, die tevens als aanjager, facilitator en wellicht tijdelijk als financier optreedt.

De overheid moet allereerst aangeven welke duurzame energiebronnen in welke mate en op welke termijn aardgas kunnen vervangen. Dat stelt gemeenten en netbeheerders in staat hun ambities concreet te maken voor het aardgasvrij maken van wijken, het aanleggen van warmtenetten of het verzwaren van het elektriciteitsnet. Als dat duidelijk is, zijn er richting eigenaren aantrekkelijke pakketten samen te stellen voor aanpassingen van de woning.

Warmtevraag beperken

In het rapport zijn zes bouwstenen uitgewerkt. De eerste is het verduurzamen van het aanbod van energie als vervanger voor het gebruik van aardgas in de woning: groen gas, duurzaam opgewekte warmte of alleen elektriciteit.

Vervolgens gaat het om de benodigde aanpassingen van de infrastructuur. Voor groen gas of waterstof zijn aanpassingen in het gasnet nodig, in andere gevallen valt de keuze op de aanleg van een warmtenet in een wijk of juist het overstappen op elektriciteit in combinatie met warmtepompen.

De derde bouwsteen werkt mogelijke aanpassingen in de woning uit en de vierde het beperken van de warmtevraag. Door adequate isolatie van de woning is minder energie nodig. Dat resulteert in een lagere rekening, er is ook minder hernieuwbare energie nodig en verzwaring van de infrastructuur is minder noodzakelijk.

Keuzevrijheid

De laatste twee bouwstenen (decentrale hernieuwbare energie en niet-energiegerelateerde woningverbetering) staan los van de nationale ambitie woningen aardgasvrij te maken, omdat het om individuele beslissingen gaat. Wel is het zinvol ze mee te nemen in het aanbod dat voor woningeigenaren moet worden ontwikkeld.

Wie toch al plannen had voor verbouwing, kan profiteren van het pakket dat gemeente of bouwbedrijf straks gaat aanbieden. Keuzevrijheid is hier het uitgangspunt. Als de gemeente duidelijk heeft gemaakt welke wijk wanneer van het aardgas af gaat, moet het eigenaren vrij staan voor een collectieve dan wel eigen oplossing te kiezen.

Betaalbaar en behapbaar

TNO werkt al samen met bouw- en installatiebedrijven aan concepten om voor bestaande bouw hele huizenblokken of straten in één keer door renovatie energieneutraal te maken. Bewoners hebben behoefte aan betaalbare en behapbare totaaloplossingen waarbij veranderingen aan de woning, plaatsing van installaties, meterkast en thermostaat in één keer zijn geregeld.

Enkele conclusies:

• Er is te veel onduidelijkheid bij alle betrokkenen over wie wat moet doen om alle woningen de komende decennia aardgasvrij te maken.
• Overheden en marktpartijen hebben behoefte aan onafhankelijke kennis om onderbouwde beslissingen te kunnen nemen.
• Bewoners hebben behoefte aan informatie op maat voor hun situatie.
• Er zijn aantrekkelijke aardgasvrije pakketten nodig voor huiseigenaren en concepten moeten aansluiten bij andere onderwerpen die spelen in wijken en bij bewoners.
• Gedrag van bewoners en eigenaren moet centraal staan bij de aanpak de woningvoorraad aardgasvrij te maken.
• Er moet steeds integraal worden gekeken naar het aanbod van hernieuwbare energie, noodzakelijke aanpassingen aan de infrastructuur, installaties in de woning en beperking van de warmtevraag.

Zie ook het inhoudelijk gerelateerde rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau Onder de pannen zonder gas? Woningeigenaren en hun afwegingen voor aardgasvrije alternatieven.