Adaptieve spiegels

Thema:
Grondgebaseerde astronomie
Ruimtevaart en wetenschappelijke instrumentatie
7 augustus 2024

Adaptieve spiegels zijn belangrijke onderdelen in adaptieve optische systemen. Ze worden gebruikt in de astronomie en laser-satellietcommunicatie om het vervormende effect van de atmosfeer op telescoopbeelden te corrigeren. Daarnaast gebruikt Defensie de spiegels voor krachtige lasers. TNO ontwikkelde een nieuwe technologie voor adaptieve spiegels: Hybrid-Variable-Reluctance (HVR). Hierdoor zijn ze betrouwbaarder, duurzamer, efficiënter en krachtiger dan traditionele systemen. Bovendien zijn ze modulair en schaalbaar.

Wat zijn adaptieve spiegels en hoe werken ze?

Sterren die we door telescopen zien, zijn vervormd door atmosferische turbulentie. Adaptieve spiegels kunnen zo snel van vorm veranderen, dat ze dit vervormende effect van de atmosfeer kunnen corrigeren. Dit doen ze zo:

  1. Adaptieve optische systemen meten de atmosferische optische verstoringen voor grondgebaseerde telescopen door optische signalen, zoals lasergeleide sterren.
  2. De adaptieve spiegels compenseren vervolgens de verstoring van deze signalen.
  3. Hierdoor corrigeren ze het zicht van de systemen in realtime en verbeteren ze de optische capaciteit.

Bij astronomische ruimteprogramma's zijn adaptieve optische systemen daarnaast essentieel voor contrastrijke beeldvorming (bijvoorbeeld bij het onderzoeken van exoplaneten). Ook compenseren deze systemen imperfecties van de optica als gevolg van fabricagefouten, uitlijnfouten, zwaartekracht en stress tijdens de lancerings- en stationeringsfase.

Het principe bewijzen

  • Eerste adaptieve spiegel TNO-HVR

    2017

    De eerste vervormbare spiegel van TNO-HVR werd rond 2017 gebouwd voor ESA. Met deze spiegel toonden we het principe van adaptieve optiek voor optische correcties aan. Sindsdien zijn er verschillende van adaptieve spiegels met bewezen werking in laboratoria gebouwd.

    first_deformable_mirror_tno-hvr
  • Adaptieve secundaire spiegel voor de NASA-IRTF-telescoop

    Begin 2024

    Begin 2024 ontwikkelde TNO met de hieronder genoemde partners een adaptieve secundaire spiegel voor de NASA-IRTF-telescoop in Hawaï. Het project ging in minder dan een jaar van ontwerp naar geleverde hardware. En een uur nadat de telescoop werd gebruikt, ving de spiegel al het eerste licht.

    tno_adaptive_secondary_mirror
  • Adaptieve secundaire spiegel voor de UH88-telescoop

    Eind 2024

    Het plan is om eind 2024 een adaptieve secundaire spiegel (ASM) te leveren voor de UH88-telescoop (2,2 meter) in Hawaï. Deze ASM heeft een diameter van 620 millimeter en 210 aandrijvingen. Een van de belangrijkste ontwikkelingen op deze schaal? Dat is de betaalbare productiemethode voor nauwkeurige dunwandige glazen spiegels, genaamd 'heat-slumping' of 'capture-range-replication'. Dit is veel goedkoper dan traditioneel slijpen en polijsten.

    adaptive_secondary_mirror_for_the_uh88_telescope

Toepassingen van adaptieve spiegels

De adaptieve secundaire spiegels zijn geschikt voor verschillende telescopen en toepassingen. Zo ontwerpen we momenteel spiegels voor:

OFELIA Laser Communications Breadboard

De vervormbare spiegel DM2 die werd gebruikt in OFELIA Laser Communications Breadboard toonde aan dat bundelvorming (atmosferische voorcorrectie) de signaalkwaliteit aanzienlijk kan verbeteren.

Voorbeelden van onze ontwerpen

  1. Conceptueel ontwerp van de adaptieve secundaire spiegel van W.M. KECK Observatory, met ~3000 aandrijvingen en een diameter van 1,4 m.
    keck_concept
  2. Voorlopig ontwerp (en breadboard) van de adaptieve spiegel voor de European Solar Telescope: 2000 aandrijvingen, diameter van 0,8 m en een gekoeld optisch oppervlak.
    est_preliminary_design (1)

Hoe werkt Hybrid-Variable-Reluctance

TNO richt zich op ontwikkeling, prototyping en prestatietesten. Met deze partners werkten we samen aan de HVR-adaptieve spiegels:

  • Universiteit van Hawaï (VS): adviseur en klant die lancering uitvoert
  • Universiteit van Californië (VS): test- en onderzoekspartner, ontwikkeling van facesheets
  • VDL (NL): productie van aandrijvingen en draagstructuren
  • AAC Clyde Space (NL): ontwikkeling elektronica
  • Fraunhofer (DE): voorvormen van facesheets
  • NOVA (NL): finishing van facesheets

Om de nadelen van bestaande adaptieve-spiegeltechnologieën te ondervangen, ontwikkelde TNO systemen met de volgende ontwerpkenmerken:

  • Gepatenteerde HVR-aandrijvingen (Hybrid-Variable-Reluctance), met hoge lineariteit, grote kracht en hoge efficiëntie voor vermogen en volume, en bij de meeste toepassingen zonder de noodzaak van actieve koeling.
  • Zeer betrouwbaar vanwege het ontbreken van slijtage/veroudering, redundante actuatorwikkelingen en onderdelen die te onderhouden zijn
  • Modulair en schaalbaar voor verschillende hoeveelheden aandrijvingen, configuraties en slaglengtes van 5 - 50 mm
  • Gebruik van dikkere spiegels (2-4 mm) die duurzamer en goedkoper zijn
  • Aanpasbaar aan omgeving, inclusief cryogeen

Het belangrijkste onderdeel van Hybrid-Variable-Reluctance is de aandrijving. De belangrijkste eigenschappen hiervan zijn:

  • Hoge lineaire respons (>99%), lage hysterese
  • Hoge betrouwbaarheid: geen slijtage/veroudering, conformiteit, redundante wikkelingen
  • Lage vermogensdissipatie (~ enkele mWatts per aandrijving)
  • Compacte elektronica met laag stroomverbruik (PWM)
  • Grote kracht per volume; schaalbaar tot grote openingen en afstanden tussen aandrijvingen (~40 keer hoger dan een voice-coil-actuator van dezelfde grootte)

hvr_actuator_performance

HVR-aandrijving - prestaties: maximale krachtafgifte ± 14N; lineair bereik van ±8N; 99% lineariteit; hysterese <1%.

hvr_actuator_stroke_and_force_range

HVR-aandrijving – slag en krachtbereik ten opzichte van voice-coil- en piëzo-aandrijvingen.

latest_hvr_actuator_dm16

Nieuwste HVR-aandrijving - DM16. Prestatiespecificaties: Lineair krachtbereik >30N PV; Verplaatsingsbereik >30µm PV- (tot 100µm PV, TBC); Interne resonantie >2kHz; Efficiëntie; 60N/√W.

Laat je verder inspireren

15 resultaten, getoond 1 t/m 5

TNO’s lasercommunicatieterminal behaalt prestigieuze overwinning bij EARTO Innovation Awards

Informatietype:
Nieuws
23 oktober 2024
Vandaag heeft TNO de tweede prijs in de categorie ‘Impact Delivered’ gewonnen bij de 16e EARTO Innovation Awards voor de CubeCAT lasercommunicatieterminal.

TNO legt met Qu-STAR basis voor quantuminternet via de ruimte

Informatietype:
Nieuws
16 september 2024

AAC Clyde Space brengt TNO’s laserterminal voor satellietcommunicatie op de markt

Informatietype:
Nieuws
22 mei 2024

Nederlands satellietinstrument verstuurt voor het eerst data via laser naar aarde

Informatietype:
Nieuws
24 januari 2024

Jan Nijenhuis benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw

Informatietype:
Nieuws
26 april 2023