De nieuwe fijnstofaanpak voor grotere gezondheidswinst

Huidige fijnstofaanpak en Schone Lucht Akkoord

In het Schone Lucht Akkoord streven het Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten naar een gezondheidswinst van minimaal 50 procent in 2030 ten opzichte van 2016. Met de fijnstofnorm en de metingen die we in Nederland en Europa gebruiken, wordt alleen gestuurd op fijnstofmassa: alle fijnstofdeeltjes die in een kubieke meter lucht aanwezig zijn.

Norm gehaald, probleem niet opgelost

Door succesvol beleid is de fijnstofconcentratie afgenomen, maar de laatste jaren stagneert de afname en boeken we steeds minder gezondheidswinst. Dat komt ook doordat de samenstelling van de fijnstofmix geleidelijk verandert. Beleid gericht op gezondheidswinst vraagt om een andere, nog effectievere aanpak.

De variabelen die pas echt de doorslag geven voor het boeken van verdere gezondheidswinst, worden nu niet meegenomen. Als de fijnstofnorm gehaald wordt, zijn de gezondheidsrisico’s hiermee niet verholpen. Beneden de norm betekent dus niet per se veilig.

Beter onderscheid leidt tot meer gezondheidswinst

Niet elk fijnstofdeeltje heeft dezelfde gezondheidsimpact. We moeten ook kijken naar:

1. Ultrafijnstof: de zeer kleine lichte deeltjes die dieper in de longen terechtkomen.
2. Hun vorm en chemische reactiviteit; want de samenstelling van fijnstof, en dus de schadelijkheid, is niet altijd hetzelfde.
3. De bron van de deeltjes: Zo heeft het inademen van zout bij een strandwandeling een ander effect dan achter een dieselauto fietsen.

Nieuwe visie op fijnstofaanpak Nederland

In de strijd tegen gezondheidsschade door fijnstof heeft het weinig zin om alleen fijnstofmassa te meten, zoals nu gebeurt. Wij pleiten daarom voor een nieuwe fijnstofaanpak, die beter aansluit op de gezondheidsrisico’s: een bron-specifieke aanpak voor fijnstof.

We bereiken de grootste gezondheidswinst als we ons beleid baseren op de omvang van de deeltjes, hun vorm en chemische reactiviteit. Het is daarbij belangrijk te weten waar deze deeltjes zich bevinden; er is niet één aanpak die overal werkt. Voor het maken van de juiste beleidskeuzes hebben we een 5-stappenplan ontwikkeld.

Wat is fijnstof?

Fijnstof is een mengsel van microscopisch kleine vaste deeltjes die kleiner zijn dan 10 micrometer. De ene keer bevat een fijnstofmengsel veel stoffen uit wegverkeer, de andere keer juist uit de industrie of landbouw. De mate van schadelijkheid van fijnstof verschilt dan ook per plek en moment. Om de juiste maatregelen te treffen, is onderzoek naar de samenstelling en variatie en dus de bron van fijnstof belangrijk.

Fijnstof meten, modelleren en adviseren

Bij TNO ontwikkelen we technologie die inzicht geeft in de schadelijkheid, bronnen en bijbehorende samenstelling van fijnstof. Zo helpen we bedrijven en overheden weloverwogen, effectieve maatregelen te nemen om de emissie te beperken.

Hiervoor gebruiken we de volgende onderzoekstechnieken:

• We ontwikkelen sensortechnologie om op lokaal niveau en realtime te meten.
• We passen rekenmodellen toe om voorspellingen over verspreiding en blootstelling te doen.

We ontwikkelen een realtime gezondheidsrelevante indicator van fijnstof in Europese steden. Op dit moment delen we op onze TOPAS-website al de bron (activiteit en herkomst) van het fijnstof. Onze dispersiemodellen met hoge resolutie helpen belanghebbenden om de gezondste optie te kiezen, bijvoorbeeld de gezondste fietsroute naar een bestemming.

Projecten fijnstof Nederland

Aansprekende projecten naar fijnstof in Nederland die wij uitvoeren voor een betere gezondheid zijn:

• Het meten van ultrafijnstof op en rond luchthavens
• Het bepalen van de blootstelling aan kwartsstof bij werknemers in de spoorsector
• Het meten van de hoeveelheid houtrook in de stedelijke omgeving
• Het onderzoeken van het door de lucht zweven van microplastics