Wat is stikstof en hoe krijgen we er grip op?

Wat is stikstof eigenlijk?

Stikstof is een element dat op aarde veel voorkomt. De lucht die wij inademen bestaat voor het overgrote deel uit stikstof. Dit is stikstof in zijn pure, niet-reactieve en schadeloze vorm (N2). Een klein deel van de stikstof op aarde en in onze lucht is beschikbaar in de vorm van reactief stikstof. Dit zijn chemische verbindingen die stikstof bevatten en die onmisbaar zijn als voedingsstof voor de natuur.

Echter, in overmaat kan reactief stikstof een schadelijke werking hebben. De belangrijkste reactieve stikstofverbindingen die de mens via uitstoot in de atmosfeer brengt, zijn ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Deze emissies veroorzaken een verslechtering van de luchtkwaliteit voordat ze ergens neerslaan.

Wanneer een stof vanuit de lucht op de grond neerslaat spreken we van depositie. Niet alles dat we uitstoten komt op dezelfde plek weer neer. Met name stikstofoxiden (NOx) kunnen ver wegwaaien en slaan soms pas honderden kilometers verderop weer neer. Ammoniak (NH3) landt dichter bij de uitstootbron.

Te veel stikstof brengt de natuur in problemen

De Europese Habitatrichtlijn schrijft voor dat de Europese lidstaten de verslechtering van de biodiversiteit van belangrijke plant- en diersoorten in Natura 2000-gebieden zoveel mogelijk moeten voorkomen.

Sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 mogen economische activiteiten alleen worden ontplooid als deze de Natura 2000-gebieden niet (verder) aantasten. De schade door stikstofdepositie is in deze gebieden echter nu al zo groot dat er op korte termijn actie nodig is om de natuur te herstellen en nieuwe economische activiteiten in Nederland te kunnen uitvoeren. Het land zit hiermee op slot en de overheid is op zoek naar oplossingen om uit deze impasse te komen.

Grip op stikstof

TNO onderschrijft de noodzaak om de Nederlandse uitstoot van stikstof te reduceren en pleit daarbij voor handhaving van een absoluut en geleidelijk dalend emissiebudget per regio. Het is hierbij belangrijk om goed op individuele emissiebronnen te kunnen sturen, wat uitbreiding vereist van het pakket aan sturingsmiddelen, zoals innovatie, monitoring en certificering.

Om zo snel mogelijk stappen te kunnen zetten, stellen we oplossingen voor volgens een gedifferentieerde aanpak; op de korte en middellange termijn en dichtbij en verder weg van Natura 2000-gebieden. De emissies van ammoniak en stikstofoxiden zijn hierbij niet volledig uitwisselbaar. Om het geheel juridisch minder kwetsbaar te maken, pleiten we er daarom voor aparte emissiebudgetten voor deze stoffen te hanteren. Download en lees het visiedocument hieronder.