
Wat is stikstof en hoe krijgen we er grip op?
Extra stikstofuitstoot tast de natuur aan. Daarom krijgen bijvoorbeeld bouw- en infrastructuurprojecten geen vergunning als ze leiden tot extra uitstoot. De Nederlandse stikstofuitstoot is per hectare het hoogst van Europa. Verschillende bronnen zijn hiervoor verantwoordelijk. We kunnen onze kennis over stikstof verbeteren door vaker en met nieuwe technieken te meten.
Wat is stikstof eigenlijk?
Stikstof is een element dat op aarde veel voorkomt. De lucht die wij inademen bestaat voor het overgrote deel uit stikstof. Dit is stikstof in zijn pure, niet-reactieve en schadeloze vorm (N2). Een klein deel van de stikstof op aarde en in onze lucht is beschikbaar in de vorm van reactief stikstof. Dit zijn chemische verbindingen die stikstof bevatten en die onmisbaar zijn als voedingsstof voor de natuur.
Echter, in overmaat kan reactief stikstof een schadelijke werking hebben. De belangrijkste reactieve stikstofverbindingen die de mens via uitstoot in de atmosfeer brengt, zijn ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Deze emissies veroorzaken een verslechtering van de luchtkwaliteit voordat ze ergens neerslaan.
Wanneer een stof vanuit de lucht op de grond neerslaat spreken we van depositie. Niet alles dat we uitstoten komt op dezelfde plek weer neer. Met name stikstofoxiden (NOx) kunnen ver wegwaaien en slaan soms pas honderden kilometers verderop weer neer. Ammoniak (NH3) landt dichter bij de uitstootbron.
Te veel stikstof brengt de natuur in problemen
De Europese Habitatrichtlijn schrijft voor dat de Europese lidstaten de verslechtering van de biodiversiteit van belangrijke plant- en diersoorten in Natura 2000-gebieden zoveel mogelijk moeten voorkomen. Sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 mogen economische activiteiten alleen worden ontplooid als deze de Natura 2000-gebieden niet (verder) aantasten. De schade door stikstofdepositie is in deze gebieden echter nu al zo groot dat er op korte termijn actie nodig is om de natuur te herstellen en nieuwe economische activiteiten in Nederland te kunnen uitvoeren. Het land zit hiermee op slot en de overheid is op zoek naar oplossingen om uit deze impasse te komen.
Grip op stikstof
TNO onderschrijft de noodzaak om de Nederlandse uitstoot van stikstof te reduceren en pleit daarbij voor handhaving van een absoluut en geleidelijk dalend emissiebudget per regio. Het is hierbij belangrijk om goed op individuele emissiebronnen te kunnen sturen, wat uitbreiding vereist van het pakket aan sturingsmiddelen, zoals innovatie, monitoring en certificering.
Om zo snel mogelijk stappen te kunnen zetten, stellen we oplossingen voor volgens een gedifferentieerde aanpak; op de korte en middellange termijn en dichtbij en verder weg van Natura 2000-gebieden. De emissies van ammoniak en stikstofoxiden zijn hierbij niet volledig uitwisselbaar. Om het geheel juridisch minder kwetsbaar te maken, pleiten we er daarom voor aparte emissiebudgetten voor deze stoffen te hanteren. Download en lees het visiedocument hieronder.
Benieuwd naar onze visie op de stikstofproblematiek?
Download de whitepaper: 'Een weg uit de stikstokproblematiek, visie van TNO'
Stikstofuitstoot Nederland
De Nederlandse stikstofuitstoot is per hectare het hoogst van Europa. Verschillende sectoren zijn hiervoor verantwoordelijk. Echter, het is geen gemakkelijke opgave om in detail te bepalen welke activiteiten voor welke emissie en depositie verantwoordelijk zijn. Hoe beter we deze informatie kunnen geven, hoe gerichter actie ondernomen kan worden. We kunnen onze kennis over de emissie, verspreiding en depositie van stikstof verbeteren door modellen en metingen optimaal te combineren.
TNO ontwikkelt nieuwe meetmethodieken om de emissies uit sectoren als landbouw, verkeer en transport nauwkeuriger te kunnen bepalen. Daarnaast is er een breed scala van methoden beschikbaar om concentraties van stikstofverbindingen in de lucht nauwkeurig te bepalen en wordt er intensief gewerkt aan de ontwikkeling en toepassing van nieuwe methoden om de (droge) depositie van stikstof te kunnen meten.
TNO werkt aan de ontwikkeling van luchtkwaliteitsmodellen en emissiemodellen waarmee we de emissie, verspreiding, chemische omzetting en depositie van stikstofverbindingen in kaart brengen. De modellen bieden inzicht in de herkomst van de stikstofdepositie en de effectiviteit van maatregelen. De modellen worden continu vergeleken met metingen en verder gedetailleerd.
Satellieten laten zien hoe NH3 en NO2 zich verspreiden over grote gebieden. Met behulp van data van het Nederlandse TROPOMI-satellietinstrument, IASI (ESA) en CrIS (NASA) kunnen dagelijks waardevolle metingen gedaan worden, over grote gebieden waar nu nog nauwelijks gemeten wordt. TNO ontwikkelt nieuwe instrumenten en technieken om emissies uit de satellietdata te schatten.

TROPOMI: metingen naar klimaat en luchtverontreiniging
Neem contact met ons op
Laat je verder inspireren
Zonder extra beleid dreigt overlast houtrook door kachels te gaan stijgen
We zien een forse toename van houtstook door hoge energieprijzen. In onze 3 verkennende scenario’s laten we zien dat er bij toename van het houtverbruik echt beleid op het bestaande kachelpark nodig is. De natuurlijke uitfasering door verkoop van ‘schone’ moderne kachels gaat niet snel genoeg.


Intensief stikstofonderzoek in en rond het Liefstinghsbroek
Zes onderzoekspartijen meten twee jaar lang de hoeveelheid stikstofdioxide en ammoniak in en rond het Natura2000 gebied het Liefstinghsbroek.


Onderzoek naar mogelijkheden van satellieten voor modellering stikstofdepositie
Een consortium van KNMI (Koninklijk Meteorologisch Instituut), TNO, CML (Centrum voor Milieukunde van de Universiteit Leiden), WUR (Wageningen University & Research)en RIVM onderzoekt de komende vier jaar wat de toegevoegde waarde van satellietwaarnemingen is bij het berekenen van de stikstofdepositie op Nederlandse natuurgebieden.
Klimaat- en Energieverkenning 2022: Hogere klimaatambitie vergt snellere uitvoering en meer beleid
Een snellere uitvoering van de bestaande plannen én formulering van aanvullend beleid zijn nodig om het Nederlandse klimaatdoel in 2030 te halen. Het kabinet heeft in het coalitieakkoord een flink pakket aan klimaatmaatregelen aangekondigd. Lees de conclusies uit het Klimaat- en Energieverkenning (KEV) 2022 die vandaag werd gepubliceerd.
Sturen op emissies biedt uitweg uit stikstofproblematiek
Nederland zoekt naar oplossingen in stikstofimpasse. De knoppen om aan te draaien zitten aan de emissiekant. Dit blijkt uit TNO's recentste analyse.

