Wat is stikstof en hoe krijgen we er grip op?

Thema:
Stikstof

Extra stikstofuitstoot tast de natuur aan. Daarom krijgen bijvoorbeeld bouw- en infrastructuurprojecten geen vergunning als ze leiden tot extra uitstoot. De Nederlandse stikstofuitstoot is per hectare het hoogst van Europa. Verschillende bronnen zijn hiervoor verantwoordelijk. We kunnen onze kennis over stikstof verbeteren door vaker en met nieuwe technieken te meten.

Wat is stikstof eigenlijk?

Stikstof is een element dat op aarde veel voorkomt. De lucht die wij inademen bestaat voor het overgrote deel uit stikstof. Dit is stikstof in zijn pure, niet-reactieve en schadeloze vorm (N2). Een klein deel van de stikstof op aarde en in onze lucht is beschikbaar in de vorm van reactief stikstof. Dit zijn chemische verbindingen die stikstof bevatten en die onmisbaar zijn als voedingsstof voor de natuur.

Echter, in overmaat kan reactief stikstof een schadelijke werking hebben. De belangrijkste reactieve stikstofverbindingen die de mens via uitstoot in de atmosfeer brengt, zijn ammoniak (NH3) en stikstofoxiden (NOx). Deze emissies veroorzaken een verslechtering van de luchtkwaliteit voordat ze ergens neerslaan.

Wanneer een stof vanuit de lucht op de grond neerslaat spreken we van depositie. Niet alles dat we uitstoten komt op dezelfde plek weer neer. Met name stikstofoxiden (NOx) kunnen ver wegwaaien en slaan soms pas honderden kilometers verderop weer neer. Ammoniak (NH3) landt dichter bij de uitstootbron.

Rapport inzicht stikstofdepositie Nederland

Wetenschappelijke kennis is een belangrijke basis voor te vormen beleid. Om effectieve maatregelen te formuleren is het belangrijk om te begrijpen hoe stikstofverbindingen zich gedragen in de atmosfeer. Meer weten over de depositie van stikstof?

Bekijk de paper

Te veel stikstof brengt de natuur in problemen

De Europese Habitatrichtlijn schrijft voor dat de Europese lidstaten de verslechtering van de biodiversiteit van belangrijke plant- en diersoorten in Natura 2000-gebieden zoveel mogelijk moeten voorkomen.

Sinds de uitspraak van de Raad van State in 2019 mogen economische activiteiten alleen worden ontplooid als deze de Natura 2000-gebieden niet (verder) aantasten. De schade door stikstofdepositie is in deze gebieden echter nu al zo groot dat er op korte termijn actie nodig is om de natuur te herstellen en nieuwe economische activiteiten in Nederland te kunnen uitvoeren. Het land zit hiermee op slot en de overheid is op zoek naar oplossingen om uit deze impasse te komen.

Grip op stikstof

TNO onderschrijft de noodzaak om de Nederlandse uitstoot van stikstof te reduceren en pleit daarbij voor handhaving van een absoluut en geleidelijk dalend emissiebudget per regio. Het is hierbij belangrijk om goed op individuele emissiebronnen te kunnen sturen, wat uitbreiding vereist van het pakket aan sturingsmiddelen, zoals innovatie, monitoring en certificering.

Om zo snel mogelijk stappen te kunnen zetten, stellen we oplossingen voor volgens een gedifferentieerde aanpak; op de korte en middellange termijn en dichtbij en verder weg van Natura 2000-gebieden. De emissies van ammoniak en stikstofoxiden zijn hierbij niet volledig uitwisselbaar. Om het geheel juridisch minder kwetsbaar te maken, pleiten we er daarom voor aparte emissiebudgetten voor deze stoffen te hanteren. Download en lees het visiedocument hieronder.

Benieuwd naar onze visie op de stikstofproblematiek?

Download de whitepaper: 'Een weg uit de stikstokproblematiek, visie van TNO'

Download rapport (pdf)

Stikstofuitstoot Nederland

De Nederlandse stikstofuitstoot is per hectare het hoogst van Europa. Verschillende sectoren zijn hiervoor verantwoordelijk. Echter, het is geen gemakkelijke opgave om in detail te bepalen welke activiteiten voor welke emissie en depositie verantwoordelijk zijn. Hoe beter we deze informatie kunnen geven, hoe gerichter actie ondernomen kan worden. We kunnen onze kennis over de emissie, verspreiding en depositie van stikstof verbeteren door modellen en metingen optimaal te combineren.

TNO ontwikkelt nieuwe meetmethodieken om de emissies uit sectoren als landbouw, verkeer en transport nauwkeuriger te kunnen bepalen:

  • TNO is verantwoordelijk voor de bepaling van emissiefactoren voor verkeer en transport. Deze data voeden de Nederlandse emissieregistratie en worden gebruikt in de AERIUS calculator.
  • TNO ontwikkelt samen met het RIVM nieuwe methodes om de droge depositie van ammoniak, stikstofdioxide en deeltjes op de natuur te kunnen bepalen.
  • In het meetprogramma methaan en ammoniak - ontwikkeling meetmethoden stalemissies 2022-2025 - worden technieken ontwikkelt om de emissies van een boerderij in kaart te brengen aan de hand van mobiele metingen. Onze partners in dit programma zijn: Wageningen Livestock Research (WLR), ILVO (Vlaanderen).
  • Om perspectief te bieden aan de landbouw en de natuur te herstellen, heeft de provincie Groningen bijvoorbeeld de Adviescommissie Gebiedsgerichte Aanpak (GGA) Stikstof Liefstinghsbroek. In deze pilot werkt TNO aan de modelontwikkeling en maakt de data inzichtelijk middels een dashboard.

TNO werkt aan de ontwikkeling van luchtkwaliteitsmodellen en emissiemodellen, waarmee we de emissie, verspreiding, chemische omzetting en depositie van stikstofverbindingen in kaart brengen.

De modellen bieden inzicht in de herkomst van de stikstofdepositie en de effectiviteit van maatregelen. De modellen worden continu vergeleken met metingen en verder gedetailleerd.

Satellieten laten zien hoe NH3 en NO2 zich verspreiden over grote gebieden. Met behulp van data van het Nederlandse TROPOMI-satellietinstrument, IASI (ESA) en CrIS (NASA) kunnen dagelijks waardevolle metingen gedaan worden, over grote gebieden waar nu nog nauwelijks gemeten wordt. TNO ontwikkelt nieuwe instrumenten en technieken om emissies uit de satellietdata te schatten.

Laat je verder inspireren

43 resultaten, getoond 1 t/m 5

Symposium Methaanemissies in de Noordzee

Informatietype:
Evenement
Vooraanstaande experts delen inzichten over de bronnen, kwantificatie en vermindering van methaanemissies.
Lees meer
over Symposium Methaanemissies in de Noordzee
Startdatum:
-
Locatie:
Spoorwegmuseum, Utrecht

Met satellieten speuren naar bronnen van broeikasgassen

Informatietype:
Insight
13 maart 2025
Lees meer
over Met satellieten speuren naar bronnen van broeikasgassen

Dit is onze tijd: Eleonie van Schreven werkt aan kleine satellieten met grote impact

Informatietype:
Insight
13 maart 2025
Lees meer
over Dit is onze tijd: Eleonie van Schreven werkt aan kleine satellieten met grote impact

ATACH kiest TNO-model Kenia voor klimaatgezondheidsrisico's

Informatietype:
Insight
13 februari 2025
Lees meer
over ATACH kiest TNO-model Kenia voor klimaatgezondheidsrisico's

Gerichte stikstofreductie met de wetenschap als basis

Informatietype:
Insight
11 februari 2025
Lees meer
over Gerichte stikstofreductie met de wetenschap als basis