Data sharing: de sleutel tot verdere digitalisering

Belemmeringen data sharing wegnemen

Door data sharing werken ketens doelmatiger én besparen deelnemende partijen veel geld. Tegelijkertijd zijn kwaliteit, transparantie en privacy essentieel bij data sharing. Wij richten ons dan ook op het wegnemen van belemmeringen om data sharing tussen organisaties mogelijk te maken. Daarbij is het uitgangspunt dat organisaties en individuen recht op en controle over hun eigen gegevens hebben. Betrokken partijen kunnen precies achterhalen en controleren wie wanneer welke data, met welke algoritmes en met welk doel heeft bewerkt en geleverd. TNO gebruikt innovatieve technieken voor het bewaken en beïnvloeden van de kwaliteit, traceerbaarheid en herhaalbaarheid van datadiensten.

Naast het optimaliseren van processen binnen ketens ziet TNO grote kansen in een keten overstijgende aanpak. Zo’n integrale benadering van data sharing versnelt innovaties in en tussen bestaande sectoren en levert nieuwe hybride oplossingen.

Hoe gaan we te werk?

Hoe kunnen we de barrières voor data sharing beslechten? TNO doet dit door samen te werken in consortia, door te laten zien dat innovatieve methoden werken (proof of concept) en door middel van het inzetten van onze kennis op het gebied van specifieke (technische) gebieden, zoals Secure Multi-Party Computation (MPC), International Data Spaces (IDS), betrouwbare Artificial Intelligence (AI) en Self-Sovereign Identity (SSI). Wij laten zien dat veilige data sharing kan werken, verbinden partijen met ogenschijnlijk verschillende belangen en werken samen ideeën uit.

Controlled acces to available data

Als bedrijf wil je alleen het gedeelte van je data delen dat je daadwerkelijk wilt delen én alleen aan partijen die je toegang wilt geven. Het streven is dus ‘controlled acces to available data’, met andere woorden een datadeelinfrastructuur gebaseerd op standaarden (zowel juridisch als technisch).

Enkel gecertificeerde gebruikers krijgen toegang tot een data-ecosysteem, waarin ze gebruiksbeperkingen kunnen koppelen aan hun gegevens voordat ze beschikbaar worden gesteld aan andere gebruikers. Wij helpen bedrijven en overheden op een verantwoorde en transparante manier hun data te delen, te beheren en betere beslissingen te nemen vanuit zowel maatschappelijk als bedrijfseconomische perspectief.

Dit is een oplossing voor vele sectoren, zoals de zorg, hightech industrie, agrifood, ICT en telecom. Wij dragen bovendien bij aan International Data Spaces (IDS), een initiatief voor het ontwikkelen van een Europese standaard voor onafhankelijke en gecontroleerde datadeling. Want zonder afspraken geen veilige datadeling. IDS wordt gezien als veelbelovend en als basis voor bedrijven om te werken aan AI, IoT en big data.

Data interoperability

Hoe meer we automatiseren hoe belangrijker het wordt dat systemen elkaar begrijpen. Dit vraagt om een veilige datadeelinfrastructuur op basis van standaarden. TNO werkt samen met bedrijven aan de ontwikkeling van nieuwe generatie datastandaarden voor het realiseren van decision support systemen en het transparanter maken van ketens.

Door het inzetten van semantische technologie kunnen nieuwe generatie standaarden worden ontwikkeld. Zo heeft de brancheorganisatie SETU uitwisselingsstandaarden – die een vooraf vastgestelde structuur kennen – voor de uitzendbranche ontwikkeld. Dankzij deze standaarden is de integratie van IT-systemen van uitzendorganisaties en klanten sneller en eenduidiger geworden.

Een breed consortium van uitzendondernemingen, softwareleveranciers, SETU en TNO werkt nu aan de ontwikkeling van uitwisselingsstandaarden voor de flexmarkt. De HortiCube is een voorbeeld van een door ons ontwikkeld decision supportsysteem. De HortiCube – onderdeel van het BIGt&u-project dat big data in de tuinbouwsector bevordert – verzamelt data uit verschillende bronnen en levert dit gestandaardiseerd aan app-ontwikkelaars, die daarmee efficiënter applicaties voor marktinformatie kunnen ontwikkelen.

Reliable analysis of data

AI en complexe algoritmes kunnen inzichten en data aanleveren én automatisch beslissingen nemen. Maar voor het zo ver is, moeten we op data en algoritmen kunnen vertrouwen. Ons doel is dan ook om de betrouwbaarheid van dataproducten en -diensten te vergroten door het stabiliseren en verhogen van de kwaliteit en verantwoording van digitaal geproduceerde dataproducten.

Wij bieden inzichten en tools die bedrijven helpen de betrouwbaarheid van data-analyse te vergroten door de kwaliteit, transparantie en reproduceerbaarheid van dataproducten te verbeteren. Zo werken we binnen het Smart Dairy Farming-project vanuit twee invalshoeken aan datakwaliteitscontroles. We bepalen of data van voldoende kwaliteit is om te worden verwerkt én of het rekenmodel nog steeds van toepassing is op de huidige data.

Daarnaast bouwen we een generiek IT-platform om risicoberekeningen van NAM te reproduceren en uit te breiden. Daarmee rekenen we uit hoe verschillende gaswinningsscenario’s de grond en gebouwen in het gebied rondom het Groningen Gasveld beïnvloeden. Dit vraagt om een zeer geavanceerd softwarebeheer en het bijhouden van de geproduceerde resultaten.

Sensemaking of sensitive data

Bovendien werken we aan data-oplossingen waarbij verschillende partijen hun gegevens in een platform samenbrengen zonder elkaar (privacy)gevoelige prijs te geven. Daarbij gebruiken we innovatieve en veilige technieken als ‘secure multi-party computation’ (MPC) die het mogelijk maken dat verschillende partijen gezamenlijk aan data kunnen rekenen zonder dat ze elkaars data daadwerkelijk kunnen inzien.

Met MPC wordt dus geen data inzichtelijk gemaakt, maar alleen gecombineerde conclusies. Dat maakt de weg vrij voor nieuwe producten en diensten die volledig aan de strenge privacywetgeving voldoen. Denk aan het behalen van betere behandelmethoden voor behalen in de gezondheidszorg, zonder de privacy te schenden. En financiële instellingen die fraude- en witwasactiviteiten detecteren.

Digital validation of information

Digitale validering van informatie maakt het voor eenieder mogelijk zelf de regie over zijn of haar eigen data te hebben. TNO voert verschillende projecten rond SSI-technologie uit. SSI biedt burgers nieuwe mogelijkheden om privacy te beheren en niet meer in te loggen met een wachtwoord. Organisaties kan het helpen aan enorme besparingen en hoge klant tevredenheid doordat transacties met klanten leveranciers en partners versneld en geautomatiseerd worden.

Wij onderzoeken hoe SSI geschikt gemaakt kan worden voor toepassing. Samen met andere partijen uit onder meer de zorg, overheid en financiële instelling ontwikkelen we 'use cases' tot proofs of concept. We brengen onze kennis bijvoorbeeld in in het uNlock consortium, dat een open source, non-profit applicatie ontwikkelt die het mogelijk maakt om met 100% zekerheid, een bewijs van corona-tests/vaccinatie af te geven. Deze applicatie beschermt de privacy van de gebruikers.

Lees meer

• Download het rapport 'Verantwoord datadelen voor AI' en de bijbehorende handleiding.
• Lees hier welke rol blockchain-technologieën kunnen spelen in opkomende 'data space' architecturen voor het vertrouwd data delen.
• Data eigenaren dienen ook controle te kunnen houden op de 'secundaire' die gegenereerd wordt voor en door ondersteunende data deel processen, i.e. de ‘metadata'. Lees hier en hier hoe dit in een data space omgeving kan worden vormgegeven.

• De opkomende 'data space' architecturen leiden tot nieuwe interoperabiliteitsuitdagingen, met name ook voor juridische afspraken die voor data delen worden gemaakt. Lees hier meer daarover.