4 vragen over zelfrijdende auto's aan ethiek-expert Marc Steen

1. Als we straks alle weggebruikers willen aansluiten op 5G, moeten ook de fietsers gedetecteerd worden. Wat lijkt je beter: overal camera’s ophangen of fietsers volgen via de smartphone?
“Als we de straten vol camera’s hangen, is dat best een inbreuk op onze privacy. Dat zou betekenen dat je op straat continu wordt gefilmd en misschien wel herkend. Ik zou de keuze willen hebben om niet mee te doen. Daarom word ik liever gevolgd via mijn smartphone. Je hebt dan als fietser de keuze om jezelf aan te zetten, waarna je herkenbaar wordt voor zelfrijdende auto’s. Net als dat je nu je voor- en achterlicht aanzet. Maar ik moet er gelijk bij zeggen: het is niet helemaal een vrije keuze. Want als driekwart van de mensen dit doet en de auto’s gaan ervanuit, dan moet je wel meedoen. Omdat een auto je anders over het hoofd ziet.”

2. Welke ethische vragen komen er nog meer bij je op rondom zelfrijdende auto’s?
“In een zelfrijdende auto kan ik mijn tijd leuk en nuttig besteden: e-mail, Netflix, wat ik maar wil. Maar het kan ook onbedoelde effecten hebben. Misschien ga ik mijn woon-werkverkeer wel oprekken. Nu wil ik gevoelsmatig niet meer dan 1 uur reizen, maar wie weet wordt dat straks wel 2 of 3 uur. Dus dan woon ik bijvoorbeeld in Drenthe, en werk ik in Brussel. Dat is natuurlijk technisch een interessante mogelijkheid, maar dat heeft ook gevolgen voor milieu en gezinnen. Als je van 18 tot 21 uur aan het forenzen bent, kun je je kinderen bijvoorbeeld niet naar bed brengen. Je besteedt je tijd weliswaar nuttig in de auto, maar het kan wel ontwrichtend werken op het gezinsleven, vriendschappen of hobby’s. Zelfrijdende auto’s geven veel vrijheid, maar kijk ook wat je inlevert.”

3. En welke gevolgen zijn er voor privacy?
“Zo’n systeem werkt het best als iedereen meedoet: alle auto’s, fietsers én voetgangers. Alleen dan kun je het verkeer goed en veilig regelen. Al die data komt in een cloud terecht, maar van wie is die data? Van een commercieel bedrijf? Uit de VS? Uit China? Het is misschien beter als het een overheidsdienst is. Die kunnen het verkeer dan ook netter en eerlijker regelen, door bijvoorbeeld ambulances voorrang te geven. Stel, het wordt commercieel eigendom. Dan gaan grote merken misschien wel een premium abonnement aanbieden waarmee je voorrang krijgt in de file. Willen we dat? Dat moeten we als samenleving met elkaar uitzoeken.”

4. Wat zou je de lezer willen meegeven die nu nadenkt over een zelfrijdende auto?
“Kijk nog eens goed waar een auto ook alweer voor dient. Het blijft een middel om van A naar B te komen. Wees je bewust wat je daarvoor wilt inleveren, qua data en privacy. Zodat je niet in de situatie komt dat de auto je van A naar D brengt, omdat dat beter bij het systeem past. Gun jezelf dus een auto die je daadwerkelijk de vrijheid geeft om van A naar B te gaan.”