De energietransitie: een maatschappelijke transformatie

Thema:
Sociale innovatie

De transitie naar een klimaatneutrale samenleving in 2030 en 2050 gaat over meer dan technologische oplossingen. Het is een maatschappelijke, sociaal-economische transformatie naar een nieuw systeem van waarden en verhoudingen in de samenleving. Gekenmerkt door complexiteit en naderende deadlines om te verduurzamen. Uitdagingen die ons allen aangaan en waar we allemaal een rol hebben. Dit vraagt regie van de overheid, actie van de markt en betrokkenheid van burgers. TNO adviseert en begeleidt de overheid, bedrijven en samenleving op weg naar duurzaam wonen, werken en leven.

Het belang van de acceptatie van beleid voor klimaatdoelen

Het bereiken van nationale klimaatdoelen vraagt klimaat- en energiebeleid. De implementatie van dit klimaatbeleid kan veranderingen vragen in het gedrag van burgers en bedrijven. Bijvoorbeeld het (laten) isoleren van woningen of bedrijfspanden, en het overstappen van verwarming op gas naar een warmtenet of warmtepomp.

Deze veranderingen kunnen extra financiële lasten met zich mee brengen voor (een deel van de) huishoudens en daardoor mogelijk weerstand opwekken, waardoor de duurzame transitie vertraging kan oplopen. De acceptatie van beleid gericht op het tegengaan van klimaatverandering kan daarentegen juist bijdragen aan de implementatie en uitvoering van dat beleid.

Het is daarom effectief voor de Rijksoverheid om beleid zo vorm te geven dat het kan rekenen op (actieve) steun van zowel burgers als bedrijven.

Wil je meer weten hierover?

Webinar: De mens als succesfactor van de energietransitie

Hoe krijgen we iedereen mee met de energietransitie? Bekijk ons webinar en ontdek hoe sociale innovatie overheden, bedrijfsleven en burgers verbindt op weg naar een klimaatneutrale samenleving in 2030 - 2050.

Samen sneller groen

De energietransitie gaat iedereen aan en vereist een verandering in denken en handelen van mensen, bedrijven en de overheid. Elk individu heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid. We bundelen onze expertise in gedrag, technologie en sociaal-economische aspecten om een samenhangende visie op een duurzaam energiesysteem te creëren.

Dat helpt overheden bij het ontwikkelen van adequaat beleid, bedrijven bij duurzame bedrijfsvoering en het maken van toekomstbestendige beslissingen en burgers om individueel en gezamenlijk actief bij te dragen aan de energietransitie. Sociale innovatie en burgerparticipatie zijn essentieel voor de verduurzaming van onze samenleving. We bedenken innovaties en oplossingen om samen de transitie naar een duurzame samenleving in Nederland tegen 2030/2050 te versnellen.

Wij zetten ons in voor:

  • duidelijk, transparant beleid en regie van de overheid
  • visie en verantwoordelijk ondernemerschap van marktpartijen
  • gedragsverandering, eigen bereidheid tot verandering en initiatief van burgers

Warmtetransitie aanpak sociale innovatie

Samenwerking installateurs leidt tot meer dan 100.000 extra warmtepompen in woningen.

Voorbeelden bewonersparticipatie binnen gemeentes

Mensen stimuleren zelf initiatieven te nemen, ze uitnodigen om mee te doen en informeren wat van hen wordt verlangd is essentieel voor het slagen van de energietransitie. Zonder betrokkenheid geen succes. Burgers hebben behoefte aan duidelijkheid, eerlijkheid en zeggenschap. Wij onderzoeken de ervaringen van mensen om hiervan te leren en de transitie in praktijk verder te verbeteren.

Stap voor stap gaan alle woningen van het aardgas af. Een enorme opgave. Gemeenten hebben hier de regie en bewoners vervullen een cruciale rol als huiseigenaar of als huurder. Hen actief  betrekken bevordert die transitie. Samen met marktpartijen hebben we hiervoor bijvoorbeeld de BuurtWarmteWijzer ontwikkeld, een aanpak voor gemeenten en inwoners om samen op te trekken in de warmtetransitie.

Om de warmtetransitie te versnellen is een goed ingericht proces voor bewonersparticipatie cruciaal. De website energieke gemeente helpt gemeentemedewerkers die weinig tijd en/of middelen hebben met concrete handvatten voor het betrekken van bewoners en voor het creëren van intern draagvlak voor dit thema binnen de gemeente. We bundelen relevante informatie over bewonersparticipatie op één plek: uitdagingen, praktijkvoorbeelden, tips en achtergrondinformatie.

Ons land telt al ruim 700 lokale energiecoöperaties die met zon- en windparken hernieuwbare energie opwekken voor inmiddels een kleine half miljoen huishoudens. Maar de zon schijnt niet altijd en ook de wind laat zich moeilijk voorspellen. Dat vraagt niet alleen om technische oplossingen zoals energieopslag in de wijk, maar juist ook inzicht in de wensen en behoeften van de mensen zodat ze hier gebruik van maken. TNO combineert onderzoek naar publieke acceptatie, de technische mogelijkheden en bijpassende verdienmodellen van flexibele energiediensten.

Energiecommunities spelen een belangrijke rol in het versnellen van de energietransitie. We onderzoeken hoe ze proposities kunnen ontwerpen die aansluiten bij de waarden van bewoners, zoals autonomie, verbondenheid, comfort en plezier. Verder onderzoeken we waarom consumenten bepaalde energieproducten en -diensten wel of niet adopteren en hoe je hun wensen en behoeften daarin een plaats kunt geven, bijvoorbeeld in co-creatie.

De rol van energiecoöperaties

Ons land telt meer dan 700 energiecoöperaties met zo’n 120.000 aangesloten burgers. Ontdek de onmisbare rol in de energietransitie.

Duurzaam gedrag met burgerparticipatie

Een duurzame samenleving vraagt om andere afwegingen, andere keuzes en een andere inrichting. We staan voor een complexe systeemverandering die ook om verandering van gedrag vergt. Zo zullen we ons nog altijd groeiende energieverbruik moeten aanpassen omdat we er anders niet in slagen alles op hernieuwbare energie te laten draaien. Ook raken de hiervoor benodigde materialen eenvoudigweg op. Daarom is de energietransitie ook een sociale transitie.

Een ander voorbeeld van gedragsverandering is het aanpassen van ons consumptiepatroon. Dat kan effectief zijn als iedereen bijdraagt. Wij onderzoeken hoe en welke omstandigheden nodig zijn om consumenten te helpen veranderen. In een verkenning dragen we vier manieren aan voor systeemveranderingen die consumptievermindering mogelijk maken.

Duurzame Bedrijfsvoering

Verandering van houding en gedrag speelt ook bij bedrijven en hun werknemers. Hoe richt je de productie en organisatie toekomstbestendig in. Welke overwegingen, hindernissen en kansen dienen zich aan. En hoe reageren klanten, toeleveranciers, omwonenden en aandeelhouders? Ook hier biedt TNO inzicht om de juiste keuzes en investeringsbeslissingen te nemen. Zo besparen bedrijventerreinen die meer onderling en met de omgeving zijn gaan samenwerken al veel energie. In het Europese project GEAR@SME onderzoeken we hoe dat is te realiseren in het mkb.

Energiearmoede

Zo’n 600.000 huishoudens leven in energiearmoede, vaak een combinatie van een laag inkomen, een slecht geïsoleerd huis en een hoge energierekening. Met jarenlange onderzoekservaring op dit terrein adviseren we overheden op alle niveaus hoe energiearmoede is te voorkomen. Lees hier meer over project Communitas: de energieconsument centraal.

Samen aan de slag met energiearmoede

Energiearmoede treft zo’n 600.000 huishoudens. Hoe zorgen we ervoor dat iedereen kan meedoen in de energietransitie?