Leefbare stad: Hoe zet je stedelijke mobiliteit in voor brede welvaart?

Steeds meer beleidsmakers zijn zich bewust van de maatschappelijke impact die mobiliteitskeuzes hebben. Dat beleidskeuzes niet alleen positief uitpakken voor die ene doelgroepen, en vooral negatief voor de andere. En dat het schrappen van parkeerplekken, of het instellen van emissieloze zones, sterk van invloed kan zijn op de sociale inclusie in de stad. Maar wat verstaan we precies onder dit begrip?

Tanja Vonk, Senior Advisor bij TNO: “We hanteren twee begrippen: inclusiviteit en sociale cohesie. Inclusiviteit houdt in dat iedereen deel kan nemen aan het maatschappelijk leven. Mobiliteit speelt hier een cruciale rol in. Je zou kunnen zeggen dat we ons in deze digitale samenleving steeds minder fysiek hoeven te verplaatsen, maar ook die digitaliseringstrend gaat aan sommige doelgroepen voorbij. Denk aan ouderen, of mensen met een visuele handicap.

Een inclusieve stad betekent ook dat inwoners de mogelijkheid hebben om te doen wat ze willen doen, en te zijn wie ze willen zijn. Als je daar geen rekening mee houdt, riskeer je dat je bevolkingsgroepen gaat uitsluiten. En dat is weer funest voor de sociale cohesie, dus de mate van verbondenheid die bevolkingsgroepen in je stad ervaren.”

Mobiliteitsarmoede? In Nederland?

Hoe inclusief en sociaal coherent is Nederland als je kijkt naar mobiliteit? Hebben we bijvoorbeeld hier ook last van mobiliteitsarmoede? Kunnen bepaalde bevolkingsgroepen niet meer volwaardig aan het maatschappelijk leven deelnemen, doordat hun vervoersopties beperkt zijn?

Tanja Vonk: “Op Curaçao heeft TNO onlangs onderzoek gedaan naar mobiliteitsarmoede. Daar zie je sterke regionale verschillen in de mogelijkheden om naar werk of school te reizen. Bij ons is dat minder extreem. Maar als je de definitie ruimer neemt, zijn er ook hier volop mensen die anders reizen dan ze zouden willen. Bijvoorbeeld als je bij gebrek aan goed OV dagelijks de auto moet pakken.

Zonder goed alternatief wordt deze groep extra geraakt door het ontmoedigingsbeleid van de auto. Nieuwe vervoersmodaliteiten zoals deelauto’s of –fietsen zijn vaak alleen bereikbaar voor burgers die toch al volop keuze hadden. Het is goed om je als beleidsmaker bewust te zijn van de consequenties die keuzes hebben, en de blinde vlek die we allemaal hebben doordat we vanuit onze eigen achtergrond context geven aan ons handelen.”

Interactieve ontwerpcyclus met Urban Strategy

Een effectief instrument dat TNO inzet bij het maken van weloverwogen beleidsbeslissingen is het Urban Strategy platform. Juist ook voor maatschappelijke afwegingen. Leonard Oirbans, Mobility Consultant bij TNO: “We gebruiken Urban Strategy voor de realisatie van zogenoemde ‘predictive digital twins’. Dit zijn digitale kopieën van de fysieke stedelijke omgeving in combinatie met zeer snelle simulatiemodellen. Hierdoor is het mogelijk om met behulp van een interactieve ontwerpcyclus verschillende beleidsvarianten en mobiliteitsscenario’s uit te proberen.

De effecten van beleidsmaatregelen en nieuwe mobiliteitsvormen kunnen vervolgens verkend worden op onder andere mobiliteit, luchtkwaliteit en geluidsoverlast. Dit kan als geheel voor de stad, maar ook voor specifieke wijken of doelgroepen. Urban Strategy helpt bij het vinden van de juiste balans aan beleidsmaatregelen door inzicht te geven in de integrale effecten.”

Van burgerparticipatie naar co-creatie

Een ‘predictive digital twin’ biedt wellicht ook kansen voor burgerparticipatie. Om in een vroeg stadium draagvlak te creëren voor beleid, betrekken beleidsmakers burgers steeds vaker en eerder bij de plan- en besluitvorming. Urban Strategy biedt inwoners inzicht in de gevolgen en onderlinge samenhang van maatregelen.

Leonard Oirbans: “In samenwerking met de gemeente Eindhoven heeft TNO voor het eerst ‘digital twinning’ technologie ingezet in een participatieproces. Op basis van deze eerste verkenning ontstond de indruk dat de inzet van Urban Strategy een positieve bijdrage kan leveren aan een participatieproces. Voor zowel de betrokken beleidsmakers als bewoners bleek de digital twin een interessant middel om voorgenomen beleidsplannen beter te begrijpen en co-creatie te bevorderen.”

Wat doen we vandaag?

Wat kun je als beleidsmaker nu al met mobiliteit doen om je stad inclusiever te maken? Leonard Oirbans: “Door bij beleidskeuzes te beseffen dat mobiliteit een belangrijke knop is waaraan je kunt draaien om bredere maatschappelijke doelen te bereiken.” Tanja Vonk vult aan: “Mobiliteit is geen doel op zich. Vraag je steeds af wat mobiliteitskeuzes kunnen betekenen voor verschillende groepen mensen, voor hun welzijn. En laten we ervoor waken dat we de negatieve en de positieve effecten ook een beetje eerlijk verdelen.”