‘AI is een hele interessante spiegel voor ons als mensheid’

Door collega’s wordt Jasper omschreven als een vriendelijk persoon die fascinerend onderzoek doet op het gebied van AI en ondertussen de hele dag door nuttige software programmeert. Als hij dit hoort, begint hij te lachen en knikt hij bevestigend. ‘De jury waardeerde mijn wetenschappelijke bijdrages, maar inderdaad ook mijn software die anderen helpen om sneller en beter onderzoek te doen.’

Jasper promoveerde Cum Laude aan de TU Delft en voerde zijn onderzoek uit bij TNO. In de afgelopen vier jaar heeft hij negentien papers gepubliceerd. ‘De Young Excellent Researcher (YER) award is ook een erkenning dat mijn wetenschappelijke bijdrages vanuit TNO gewaardeerd worden. Maar een van de leukste gevolgen van YER is dat ik weer allerlei nieuwe mensen tegenkom met wie ik ideeën kan uitwisselen over onderzoek. Sowieso zoek ik binnen TNO graag de breedte op en trek ik me niet zoveel aan van afdelings- en unitsgrenzen. Dat heeft vast ook praktisch geholpen in de stemrondes voor de YER.’

Science fiction

In zijn onderzoek focust Jasper zich op explainable AI: hoe laat je AI-systemen communiceren met mensen? Hoe kan een personal assistent het beste advies geven? Hoe moet een zelfrijdende auto communiceren met een inzittende? ‘Ik ben groot fan van Science Fiction, waardoor ik al vanaf mijn tienerjaren gefascineerd ben door AI. Het concept dat er in de toekomst iets kunstmatigs is waar je mee kan werken, dat je helpt en je adviseert, dat heeft bij mij altijd tot de verbeelding gesproken. En juist dat snijvlak tussen AI en mens, is waar ik nu aan werk bij TNO.’

Als Jasper naar de toekomst kijkt, dan verwacht hij dat de maatschappij er wezenlijk anders uit ziet dan vandaag. ‘Ik durf niet te voorspellen hoe de wereld er in 2040 of 2050 uit ziet, maar ik weet nagenoeg zeker dat het heel anders zal zijn dan nu. Net zoals dat de maatschappij dertig jaar geleden voor de introductie van het internet ook heel anders was. Ik denk niet dat we over tien jaar AI hebben met generieke en bovenmenselijke capaciteiten, maar ik word ook als AI-onderzoeker telkens weer verrast door hoeveel geweldige dingen we kunnen doen.’

Chat GPT

Een verrassing voor veel mensen was de introductie van het AI-taalmodel Chat GPT, een chatbot die zonder al te veel moeite allerlei teksten produceert. ‘Onze interactie met AI zoals Chat GPT zegt ook veel over onszelf - zijn we beleefd tegen de chatbot of juist kortaf? En het zegt veel over onze eigen intelligentie als mens. Blijkbaar is die prima te vatten in de AI-technologie die we nu kunnen ontwikkelen. Natuurlijk reproduceert een taalmodel veel en hallucineert het soms, maar dat doet niet af aan hoe indrukwekkend het is. Dat vind ik ook fascinerend, want als mensen hebben we af en toe een hoge dunk van onszelf en onze intelligentie. Dat AI zoiets complex als taal, dat toch lang gezien is als een teken van onze menselijk intelligentie, zo goed kan nabootsen, dat vind ik een hele interessante spiegel voor ons als mensheid.’

Impact en ambities

Een mooi voorbeeld van hoe AI-systemen een positief effect kunnen hebben op de maatschappij, is een project op het gebied van gezondheid waar Jasper aan meegewerkt heeft. De levensstijl van mensen is er in het afgelopen decennium gemiddeld genomen niet beter op geworden - en dat is een enorme last op onze zorgstelsel. Daarom wordt er bij TNO gewerkt aan duurzame levensstijlveranderingen bij mensen zodat ze een gezondere leefstijl hebben. ‘Het is een flinke uitdaging om zo’n verandering teweeg te brengen, maar AI-technologie kan daar bij helpen. Stel nou dat je een eigen persoonlijke assistent hebt die van alles over jou weet. Niet alleen medisch, maar ook wat jou motiveert, wat je doelen zijn, hoe jij gezonder kan worden - en dat die assistent jou elke dag daarbij helpt. Hierbij is communicatie essentieel. Hoe kan die assistent jou blijven activeren en motiveren om verandering tot stand te brengen? We zien dat vooral sociale apps heel goed werken - een app die bijvoorbeeld voorstelt om met iemand verderop een ommetje te maken. En dan is het voor ons interessant om te kijken wat er gebeurt als je zo’n AI-assistent socialer maakt en precies toespitst op de persoonlijke voorkeuren van de gebruiker.

Jasper geeft aan dat hij nog meer voorbeelden heeft, maar geeft ook lachend toe dat hij wel eens te langdradig kan zijn. Dan vervolgt hij: ‘Het is een levensdoel van mij om ervoor te zorgen dat AI-systemen verantwoord ingezet kunnen worden op zo’n manier dat ze een meerwaarde zijn voor onze maatschappij. Daarbij ken ik mijn eigen talenten en die wil ik optimaal inzetten om onderzoek te blijven doen - dus ik wil echt een diepgaande expert worden op mijn vakgebied. Dat ik verkozen ben tot Young Excellent Researcher, is voor mij als onderzoeker een hele mooie aanmoediging!’