Ondersteuning gemeenten om warmtetransitie te realiseren

Thema:
Geo-energy research
13 september 2023

Decentrale overheden, met name gemeenten, spelen een cruciale rol in de warmtetransitie. Ruim 90 procent van de woningen in ons land wordt nu nog fossiel verwarmd, vooral met aardgas. Beleidsmakers zijn op zoek naar de beste keuzes om hun gemeente van duurzame warmtebronnen te voorzien, zoals geothermie. TNO heeft op dit gebied veel kennis opgebouwd, ervaring opgedaan in projecten met overheden en marktpartijen en heeft tools ontwikkeld die helpen de warmtetransitie in de gebouwde omgeving te realiseren.

tno_maarten_bijl_edv2460_500x500

‘‘Het gaat niet alleen om het maken van de beste keuze, maar ook die goed te kunnen onderbouwen om inwoners en andere stakeholders duidelijk te maken waarom voor die oplossing is gekozen.”

Maarten Bijl

Programmamanager warmteopslag en transport, TNO

Zijn collega Ivo Vos, business developer warmte en koude ondergrond:

‘‘Er ligt een voorstel Wet collectieve warmte bij de Tweede Kamer die beoogt dat in 2030 een half miljoen nieuwe aansluitingen op een collectieve warmtevoorziening zijn gerealiseerd. Bovendien zijn gemeenten na het opstellen van hun Transitie Visie Warmte hard in de weer met een volgende versie of inpassing in de Regionale Energiestrategie (RES). Voor het in kaart brengen van alle opties en daaruit de juiste beslissingen te kunnen nemen hebben we een heel scala aan tools, data en kennis beschikbaar.”

Kernvragen

Gemeenten staan voor ingrijpende keuzes en zoeken antwoord op tal van vragen.

  • Wat is de huidige en toekomstige vraag naar warmte?
  • Welke duurzame bronnen als aardwarmte of restwarmte uit de industrie zijn er in ons gebied?
  • Hoe kan warmte en koude het beste worden getransporteerd naar de woningen?
  • Moeten we warmte en koude ondergronds opslaan en waar en in welke vorm?
  • Moet de warmte, of koude, worden opgewaardeerd en zo ja, hoe en waar?

Tools

Potentie geothermie

ThermoGIS is een publiekelijk beschikbare tool die in een webomgeving de mogelijkheden van geothermie in een gemeente of regio weergeeft op basis van de potentie in de ondergrond. Overheden en bedrijven maken er veel gebruik van. De kracht van deze tool is dat het zowel de hoeveelheid te produceren aardwarmte (technische haalbaarheid) laat zien als de kosten (economische haalbaarheid).

Mogelijkheden warmteopslag

“De combinatie van duurzame opwekking van warmte, bijvoorbeeld uit geothermie, maar ook “power-to-heat", met ondergrondse opslag zorgt voor meer flexibiliteit in het energienet en lagere kosten voor de maatschappij”, zegt Ivo Vos.

Met het REGIS II-model kunnen de mogelijkheden voor warmteopslag in ondiepe ondergrond (tot 500 meter) geëvalueerd worden. Het laat in 3D zien welke ondergrondse lagen hiervoor geschikt zijn. Het model bevat informatie over de ondergrond van heel het land.

Warmtenet ontwerpen

Een ander ondersteunend middel dat TNO heeft ontwikkeld is de Design Toolkit. Daarmee kunnen beleidsmakers nagaan welke opties er zijn in hun gemeente om een optimale warmtevoorziening te realiseren. De tool laat zien hoe warmtebronnen en huishoudens zijn te verbinden, op welke temperaturen, of en hoe opslag mogelijk is en tal van andere relevante uitkomsten om een toekomstbestendig collectief, regionaal of lokaal warmtenet te ontwerpen. De toolkit toont hoe zo’n netwerk op een slimme manier tegen de laagst mogelijke kosten is uit te rollen.

tno_ivo_vos_edv9664_500

‘‘Zo kun je bijvoorbeeld met ThermoGIS zien of er meer plaatsen in je omgeving zijn waar aardwarmte potentie heeft en wellicht kunnen gemeenten de handen ineen slaan om een warmtenet te ontwikkelen.”

Ivo Vos

Business developer warmte en koude ondergrond, TNO

Expertise en faciliteiten

Beleidsmakers kunnen met vragen over het veilig en efficiënt gebruiken van de ondergrond terecht bij onze experts op gebied van de ondergrond en energietransport. Deze beschikken over uitgebreide geowetenschappelijke kennis van duurzame energiebronnen, zoals het gebruik van de ondergrond voor winning van aardwarmte en warmteopslag, maar ook over kennis over ontwerp van warmtenetten en installaties voor aardwarmte productie en opslag.

Naast de beschikbare kennis werkt TNO samen met partners aan de ontwikkeling van nieuwe technologie om de prestaties van duurzame warmtetechnologie te verbeteren.

De ondergrond biedt tal van mogelijkheden om de energietransitie te doen slagen. Denk aan winning van aardwarmte of het opslaan van warmte, waterstof en CO2. Maar dat moet verantwoord en efficiënt gebeuren. De Adviesgroep Economische zaken (TNO AGE) ondersteunt het ministerie van EZK op dit terrein.

Het gebruik van geothermie als duurzame warmtebron moet tot 2030 vertienvoudigen tot 50 petajoule. TNO helpt die ontwikkeling deels te verwezenlijken met technische ondersteuning. In het fieldlab Rijswijk Centre for Sustainable Geo-energy (RCSG) ontwikkelen en testen we samen met bedrijven en universiteiten nieuwe technologieën en toepassingen voor aardwarmte.

Laat je verder inspireren

27 resultaten, getoond 1 t/m 5

TNO-studies over potentieel geothermie vinden weg naar kunstgalerie in Turijn

Informatietype:
Insight
21 september 2023

Je werkt bij TNO aan langetermijnscenario’s voor het energiesysteem om wereldwijd de klimaatdoelstellingen in 2050 te halen en plots ontvang je een mail van een beroemde Italiaanse fotograaf. ‘‘Mag onze visueel ontwerper hier iets moois van maken?”

Geothermie en seismologische monitoring

Informatietype:
Insight
12 september 2023

Geothermie is een belangrijke energiebron binnen de energietransitie. De winning is plaatselijk en de opbrengst hangt niet af van variaties in zon en wind. Er zijn nu ongeveer 20 projecten actief en naar verwachting groeit geothermie de komende decennia flink.

Binnenlandse gasproductie blijft achter

Informatietype:
Nieuws
7 september 2023

Uit een analyse van TNO blijkt dat de gerealiseerde en verwachte binnenlandse gasproductie achterblijft. Jaarlijks brengt TNO voor het ministerie van Economische Zaken en Klimaat de stand van zaken omtrent de gasproductie in kaart.

AI maakt geothermie efficiënter en productiever

Informatietype:
Insight
6 september 2023

TNO heeft in de sector geothermie laten zien hoe uit beschikbare data met behulp van AI veel meer inzicht is te verkrijgen om processen te verbeteren en zelfs mogelijke verstoringen te voorspellen. Beeld: RCSG / Floris Scheplitz

TNO onderzoekt ondergrondse infrastructuur voor Einstein Telescope

Informatietype:
Nieuws
6 juli 2023

TNO doet onderzoek naar de ondergrond voor de bouw van de Einstein Telescope: een geavanceerd observatorium voor opvangen van zwaartekrachtsgolven.