Een duik in de beveiliging van de zeebodem

Een aanzienlijke impact

De Noordzee, een van de drukstbevaren zeeën ter wereld, is van groot belang voor ons dagelijks leven. In het gebied bevindt zich een enorm aantal kabels, leidingen en windparken die onze energievoorziening, internetverbindingen en uiteindelijk onze democratie mogelijk maken. Rijkswaterstaat presenteerde enkele feiten over de Noordzee:

• In het Nederlandse deel van de Noordzee ligt 2.500 km aan leidingen en 4.000 km aan kabels.
• Rijkswaterstaat onderzoekt met een onderwaterrobot ook de water- en bodemkwaliteit en spoort verloren lading en scheepswrakken op.
• Het Nederlandse deel van de Noordzee beslaat 58.500 km², waarvan 3.600 km² scheepvaartroute is.
• Er bevinden zich momenteel160 olie- en gasplatforms.
• Er ligt 4.500 km aan leidingen.
• Er is 11 GW aan windenergie gepland voor 2030, waarvan 2,5 GW al is gerealiseerd en 1,5 GW in aanbouw. De totale oppervlakte voor een windpark voor 11 GW is ongeveer 1.800 km².

Een reële en actuele dreiging

De sabotage van Nord Stream, de kabels voor de kust van Noorwegen en Taiwan die onlangs werden doorgeknipt, en de grotere dreiging van China en Rusland op verschillende plaatsen, zijn slechts enkele voorbeelden van de veiligheidsproblemen die zich op dit gebied voordoen. Niet alleen fysieke dreigingen vormen een risico, maar ook cyberbeveiliging is een belangrijk punt van aandacht. Zijn door China aangelegde datakabels betrouwbaar?

De overheid erkent dat er brede zorgen bestaan over de veiligheid van infrastructuur op de zeebodem en dat er dringend gezamenlijke actie nodig is om dit probleem aan te pakken. Het ministerie van Defensie spreekt daarom van een ‘reële en actuele dreiging’. De Johan de Witt conferentie heeft terecht opgeroepen om prioriteit te geven aan de bescherming van de infrastructuur op de zeebodem. De Fransen hebben een nieuwe strategie voor Seabed Warfare, het Verenigd Koninkrijk ontwikkelt speciale fregatten en België heeft inmiddels een federale minister van Noordzee. Het sabotagegevaar is reëel en de urgentie voelbaar.

Oneindig complex

De situatie in de Noordzee is echter complex. Er zijn veel partijen bij de infrastructuur op de zeebodem betrokken: talloze energiebedrijven, kabelmaatschappijen, internetaanbieders, techbedrijven, het ministerie van Defensie en andere Nederlandse ministeries, en de kustwacht. Het gaat om zowel nationale als internationale belanghebbenden, soms in verschillende samenwerkingsverbanden.

Voor bedrijven die in de Noordzee opereren, is het essentieel dat de zee veilig en stabiel is. Er moet sprake zijn van een omgeving waarin oplossingen en kosten kunnen worden gedeeld – en overheden kunnen worden vertrouwd. Overheden willen op hun beurt de economie beschermen, risico’s in kaart brengen en beheersen, en handelen op basis van betrouwbare en actuele informatie.

Uit onderzoek blijkt dat 97% van de mondiale communicatie via onderzeese glasvezelkabels loopt. Deze kabels zijn niet alleen kwetsbaar voor sabotage op de zeebodem, maar ook op de punten waar ze in Nederland aanlanden. De onderzeese kabels worden niet beheerd door overheden, maar zijn eigendom van verschillende private partijen.

Daarnaast ontbreekt wet- en regelgeving over de vraag wie onderzoek op de zeebodem mag doen, wat zorgt voor veel onduidelijkheid. Degenen met de beste apparatuur kunnen er het snelste zijn, en dat betekent bijvoorbeeld dat een land als Rusland beter voorbereid is dan Denemarken.

Maar bovenal moet er worden gewerkt op een diepte van zo’n 80 meter waar het pikdonker is, en is er sprake van een gebied van 58.500 km² dat gemonitord moet worden.

We hebben tijd nodig om deze zaken aan te pakken, maar tegelijkertijd is het belangrijk dat we nu al beginnen met het implementeren van innovaties. Met korte cycli, een systeembenadering, capaciteit (speciaal en opgeleid personeel) en testfaciliteiten kunnen we ervoor zorgen dat onze Noordzee veiliger wordt voor iedereen die er werkt – boven of onder water.

Verdere uitbreiding?

Terwijl we doorgaan met bouwen in en onder het oppervlak van de Noordzee, wordt de situatie onder water snel dreigender dan ooit. Met de komst van vele nieuwe windparken zal de Noordzee de komende jaren steeds meer gaan functioneren als een van de grootste energiecentrales ter wereld. Dit betekent dat er nog veel meer stroomkabels naar het vasteland zullen worden aangelegd, naast de bestaande glasvezelkabels en olie- en gasleidingen. Al deze activiteiten maken de infrastructuur op de zeebodem kwetsbaar. Finland bouwde een muur op het land om de Russen tegen te houden, maar in de Noordzee kan dat niet. Kunnen we technologie gebruiken om de infrastructuur op de zeebodem te beschermen?

Niet zonder technologie ...

Gezien de enorme omvang en het per definitie uitdagende karakter van het gebied dat moet worden gemonitord, kunnen innovatieve oplossingen hulp bieden. Sensoren en onbemande autonome tools kunnen helpen het gebied te verkennen. Andere innovaties kunnen helpen de situatie te verbeteren, zoals nieuwe technieken voor het opsporen van sabotage en digitale aanvallen. Daarnaast heeft de Europese Commissie plannen aangekondigd die zijn gericht op een betere bescherming van de Europese infrastructuur onder water, het in kaart brengen van zwakke punten en de mogelijke inzet van satellietbewaking om dreigingen te detecteren.

… en niet zonder samenwerking

Willen we deze uitdagingen het hoofd kunnen bieden, dan is samenwerking noodzakelijk. Het aanpakken van een complexe uitdaging als de bescherming van de Noordzeebodem vereist een systeembenadering. We moeten naar het volledige systeem kijken in plaats van naar individuele componenten. Als we begrijpen hoe veranderingen om zich heen grijpen en wat de mogelijke gevolgen voor de verschillende belanghebbenden zijn, kunnen we beoordelen hoe innovatieve technologieën in het grotere geheel passen en wat de aard van hun impact zal zijn.

Dit betreft niet alleen de technologie als zodanig, maar ook factoren als infrastructuur, wetgeving, veiligheid en het milieu. Verschillende partijen moeten samenwerken aan complexe vraagstukken. Innovatief onderzoek en technologische ontwikkeling kunnen ecosystemen met elkaar verbinden en stimuleren.

We moeten echter niet alleen bepalen wie wat gaat doen, maar ook mogelijke samenwerkingsverbanden te onderzoeken. Elke belanghebbende heeft zijn eigen perspectief op de Noordzee. Zodra er consensus is, kunnen we een integraal beeld van de Noordzee vormen en maatregelen nemen.

Beveiliging van de zeebodem door ontwerp

Informatiegestuurd optreden kan richting geven aan een succesvolle bescherming van onze zeebodeminfrastructuur. Door alle mogelijke informatie te verzamelen, verkrijgen we inzicht in de locatie van de infrastructuur, de verantwoordelijkheid, gebieden met een hoog risico en kwetsbaarheden. Bovendien kunnen we eventuele kennishiaten vaststellen. Uiteindelijk kunnen we gerichte actie ondernemen op basis van prioriteiten en risicoanalyse.

Het verzamelen en verrijken van informatie is daarom essentieel, net als het delen ervan tussen civiele en militaire entiteiten. Gedeelde informatie draagt bij aan het situationeel bewustzijn, iets wat cruciaal is voor bedrijven die in de Noordzee opereren.

Op dit moment spelen vooral  belangrijke innovaties, zoals sensoren en autonome oplossingen, maar is dat genoeg? Hoe zetten we deze in? Door alles in kaart te brengen, krijgen we ook zicht op hiaten en de belangrijkste risico’s.

We moeten kennisdomeinen, organisaties en overheden met elkaar verbinden. Hierdoor ontstaat een organisatorisch ecosysteem voor de Noordzeebodem, waardoor we effectiever kunnen werken en prioriteit kunnen geven aan informatiegestuurde maatregelen.

De rol van TNO

Door het stimuleren van samenwerkingsverbanden en innovatieve technologieën, kunnen we onze infrastructuur op de Noordzeebodem beschermen tegen sabotage en digitale aanvallen. TNO speelt een belangrijke rol als innovator en kennisexpert met een internationaal netwerk.

Om deze innovaties effectief aan te sturen, is het belangrijk om alle partijen op gelijkwaardige basis samen te brengen in een organisatorisch ecosysteem. Dit ecosysteem combineert en versterkt verantwoordelijkheden, technieken, specialisaties, praktijkervaring en organisaties. Door samenwerking kan meer worden bereikt dan door individuele organisaties alleen.

Bij TNO zijn we er klaar voor deze uitdaging, door middel van kortcyclisch innoveren, een systeemaanpak, capaciteit (speciaal en opgeleid personeel) en testfaciliteiten.