Werkstress en psychosociale arbeidsbelasting

Thema:
Stress en gevoel
5 juli 2022

Stress en burn-outklachten op de werkvloer nemen toe. Bij TNO doen we veel onderzoek naar de duurzame inzetbaarheid van medewerkers binnen verschillende organisaties. Met onder andere tools, innovaties en methoden pakken we de psychosociale arbeidsbelasting aan.

Duurzame inzetbaarheid

Werkstress is een serieuze bedreiging voor de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Langdurige stress kan leiden tot overbelasting, improductiviteit, uitval en burn-out. Stress gaat ten koste van het welzijn van mensen. En de kosten voor werkgevers en de maatschappij zijn hoog. Wij helpen werkgevers en medewerkers door technologische en sociale innovaties om werkstress tegen te gaan.

Voor de vitaliteit van arbeidskrachten is het belangrijk dat zij zelf grip hebben op de werkdruk. Onze innovaties laten hen de regie nemen. Daarnaast ontwikkelen we hulpmiddelen voor werkgevers om de mentale belasting van medewerkers te verminderen. Daarbij verbinden we technologische oplossingen, zoals applied gaming, aan sociale oplossingen.

TNO Werkdruk Wegwijzer

Onze Werkdruk Wegwijzer maakt werkdruk wegnemen overzichtelijk. Samen met sociale partners ontwikkelden we de Werkdruk Wegwijzer op basis van praktijk en wetenschap. De Wegwijzer leidt werkgever of werknemer gestructureerd door een effectieve aanpak van werkdruk voor iedere organisatie.

Mindfulness op werk

Constant online zijn, steeds complexere taken, een hoge werkdruk en de invoering van nieuwe technologieën maken ons werk tegenwoordig uitdagend. Door mindfulness te trainen kunnen werkenden hun aandacht beter controleren (aandachtregulatie). Daarmee kunnen ze zich bijvoorbeeld beter concentreren op één taak. Of zichzelf juist ontvankelijk opstellen voor (stress-)signalen uit hun lichaam. Mede hierdoor verbetert mindfulness de stressbestendigheid, concentratie en het vermogen tot effectieve samenwerking (via emotieregulatie).

We doen onderzoek naar de inzet van mindfulness interventies op de werkvloer. Welk effect heeft mindfulness op de productiviteit en de mentale gezondheid van werkenden? Hoe kunnen we mentale trainingen verbeteren? En hoe kunnen we op team- en organisatieniveau mindful gedrag stimuleren?

Onze andere oplossingen en innovaties

Werkdruk en technostress op de werkvloer zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de brochure ‘Technostress reikt verder dan alleen technologie’ beschrijven we technostress, leggen we de vinger op dieperliggende oorzaken van technostress en wijzen we de weg naar oplossingen.

Download de brochure (pdf)

Als medewerker zelf je werkstress meten, zodat je op tijd kunt ingrijpen als je overbelast raakt. Dat is het doel van de Stresscoach. Van eenvoudige vragenlijsten tot metingen van stresshormonen en de hartslag. Met de Stresscoach krijgen medewerkers in de toekomst direct inzicht in hun stress gedurende de werkdag.

Een andere interventie die we ontwikkelden, is gezond roosteren. Hiermee helpen we werknemers om hun dag beter in te delen, en werkgevers om slimme roosters te maken.

Psychosociale arbeidsbelasting integraal aanpakken

Al jarenlang neemt psychosociale arbeidsbelasting bij werkenden toe. Dit uit zich onder andere in toenemende werkstress en burn-outklachten. Met als gevolg verminderde inzetbaarheid en oplopende verzuimkosten. Met multidisciplinaire teams werken we onder andere binnen de zorg, het onderwijs, de industrie, de vervoerssector, de publieke dienstverlening, politie en defensie aan het onderzoeken, analyseren en aanpakken van psychosociale arbeidsbelasting.

Te hoge of langdurig aanhoudende stress is een complex probleem. Een goede probleemanalyse van psychosociale arbeidsbelasting is essentieel om tot een effectieve aanpak te komen. Dat vergt onderzoek vanuit verschillende disciplines. Bij TNO werken alle relevante expertises samen aan het opsporen en verminderen van werkgerelateerde stress. Dit doen we vanuit een wetenschappelijke basis gecombineerd met jarenlange ervaring bij en kennis van organisaties in verschillende sectoren.

Brononderzoek

We onderzoeken altijd eerst wat de bron van de psychosociale arbeidsbelasting is. Vaak gaat het om een combinatie van factoren die in samenhang de stress veroorzaken. Die factoren kunnen zowel werk- als niet-werkgerelateerd zijn.

Veerkracht en stressniveau

Een tweede punt van onderzoek is de veerkracht, oftewel de weerbaarheid. Hoe goed zijn de werknemers, de teams of de organisatie als geheel, in het omgaan met stressvolle situaties? In welke mate zijn hulpbronnen aanwezig? En ten derde is onderzoek naar het stressniveau van belang. Hoe hoog is de stress inmiddels opgelopen? Hoe wordt er op stress gereageerd? Hoe wordt deze beleefd?

Individu

Bij het onderzoeken van werkstress in een bepaalde setting, werken we op verschillende niveaus. Zo kijken we bij individuen naar fysiologische en psychologische aspecten. Het kan daarbij zowel gaan om acute stress als chronische stress als risico’s op posttraumatische stress. Elke beroepsgroep heeft eigen kenmerken die effect op individuen kunnen hebben.

Van team naar organisatie naar samenleving

Op team- of organisatieniveau gaat het vaak om werkdruk, werkprocessen, mate van autonomie van werknemers, leiderschap, cultuur, of bredere organisatiestructuren of -processen. Daarnaast onderzoeken we ook de context van een organisatie of branche. Welke maatschappelijke factoren stimuleren of werken juist remmend op psychosociale arbeidsbelasting? Denk bijvoorbeeld aan de gevoeligheid van de publieke sector voor maatregelen die vanuit de overheid worden opgelegd.

Werkstress valt vanuit veel invalshoeken te meten. De mate van stress, de oorzaken en de korte- en langetermijngevolgen, op het niveau van individu, team, organisatie en maatschappij. Deze gegevens zijn op allerlei manieren te meten en analyseren. We doen dat op betrouwbare en wetenschappelijk verantwoorde wijze.

Dat betekent bijvoorbeeld dat de meetinstrumenten die onze teams gebruiken (en deels zelf ontwikkelen) daadwerkelijk meten wat ze moeten meten. Kennis over de toepassing en de validiteit van tools en instrumenten zorgt er daarbij voor dat wij ook weten welke meetmethode de meest betrouwbare en nauwkeurige informatie oplevert. Dankzij onze kennis over innovatieve analysetechnieken en data science vindt de analyse plaats vanuit verschillende invalshoeken. Tot slot zorgt kennis over de verschillende maatschappelijke sectoren en kennis over organisatieprocessen ervoor dat we resultaten van analyses binnen hun context begrijpen, verklaren en duiden.

Data verzamelen

De stress waar mensen last van hebben kun je bijvoorbeeld op individueel niveau subjectief meten met gevalideerde vragenlijsten of interviews. Maar je kunt het ook objectief vaststellen door metingen in bloed, speeksel en haar. Technologische ontwikkelingen zoals smartphoneapplicaties, elektronische dagboektechnologie en sensoren, maken het daarbij mogelijk om steeds nauwkeuriger steeds rijkere data te verzamelen. Dat levert steeds meer data op. Dankzij geavanceerde methoden, zoals multi-level-analyse, kunnen we de data op verschillende niveaus aan elkaar koppelen en analyseren.

Meerjarig meten

We hebben een aantal onderzoeken lopen waarin we grote groepen medewerkers over een langere periode volgen. Door geregeld en op dezelfde wijze te meten, onderzoeken we relaties tussen oorzaken en gevolgen van werkstress. Analyses van deze data vormen de basis voor veel beleidsadviezen. De data zijn daarnaast een benchmark voor onderzoek dat in sectoren of bedrijven wordt gedaan. Veel gegevens en resultaten uit zulke onderzoeken zijn te vinden op www.monitorarbeid.nl, waar ook allerlei gegevens over bedrijfstakken en beroepsgroepen te vinden zijn.

Om werkstress daadwerkelijk te verminderen zijn er, al dan niet in combinatie, 2 basisstrategieën mogelijk. Ten eerste een bronaanpak waarmee we de oorzaak van de stress wegnemen of zorgen dat dit tot minder schade leidt. Ten tweede een veerkrachtaanpak waarbij we werknemers helpen om beter met stress om te gaan.

Bronaanpak

Het grote voordeel van een bronaanpak is dat elke werknemer die blootstaat aan een bepaald risico, ervan profiteert als dit risico wordt weggenomen of verminderd. Dus niet alleen de werknemer die al veel stress heeft, maar ook degene die dat (nog) niet heeft. Een bronaanpak werkt preventief.

Bij een bronaanpak zet de organisatie stappen om bijvoorbeeld werkprocessen anders te organiseren of medewerkers hun werk meer zelf te laten organiseren en regelen. Zulke maatregelen zijn alleen succesvol als ze passen binnen de organisatie en direct gericht zijn op het specifieke probleem dat uit eerdere analyses naar voren kwam.

Een bronaanpak doorvoeren is niet eenvoudig. Het gaat vaak om organisatieveranderingen die draagvlak vereisen bij zowel werknemers als leidinggevenden. Dat betekent dat we daarbij nauw samenwerken met medewerkers uit alle delen van de organisatie. Zij weten hoe het gaat, waarom het zo gaat en wat er nodig is om iets te veranderen. We hebben veel kennis over factoren die dit implementatieproces succesvol maken of juist in de weg staan.

Veerkrachtaanpak

Soms is het niet mogelijk om stressveroorzakers helemaal te verwijderen. Sterker nog, bij sommige beroepen hangt stress samen met het werk, zoals bij de politie, defensie, brandweer, hulpdiensten, enzovoort. In dat geval ligt een veerkrachtaanpak voor de hand waarbij werknemers leren goed om te gaan met stress. Training voorkomt dat er door stress onnodige fouten worden gemaakt. En daarnaast zorgt training dat op het juiste moment de juiste hulpbron aangesproken wordt en dat de psychische gevolgen van stressvolle of traumatische gebeurtenissen voor werknemers minder ernstig zijn.

Langlopend onderzoek dat we samen met het ministerie van Defensie uitvoeren, maakt bijvoorbeeld steeds duidelijker welke hulpbronnen voor veerkracht in welke fase van de loopbaan van belang zijn. Dat leidde onder andere tot een model om de mentale veerkracht van militairen optimaal te ondersteunen. En tot een instrument waarmee Defensie de factoren die deze veerkracht beïnvloeden, kan meten.

Laat je verder inspireren

75 resultaten, getoond 1 t/m 5

Zittijd onder werkenden is zorgwekkend

Informatietype:
Nieuws
15 maart 2024
Veel zitten en onvoldoende bewegen brengen gezondheidsrisico’s met zich mee. Het verhoogt onder andere de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten en diabetes type II.

Algoritmisch management vereist afspraken tussen werkgevers en werknemers

Informatietype:
Nieuws
6 maart 2024

DESTRESS: onderzoek naar het voorkomen van chronische stress bij werknemers

Informatietype:
Nieuws
5 maart 2024

Zo bouw je een ijzersterke leercultuur

Informatietype:
Insight
5 maart 2024

Factsheets over fysieke belasting op het werk

Informatietype:
Nieuws
27 februari 2024