Visie op de extramurale zorg in 2030: de juiste zorg met de juiste logistiek

De Nederlandse gezondheidszorg verandert ingrijpend

Als gevolg van deze uitdagingen zijn er in de zorgsector twee grote transities gaande om de samenleving toekomstbestending en vitaal te houden:

• Een verschuiving van ‘Ziekte en Zorg’ naar ‘Gezondheid en Gedrag’, waarbij zelfredzaamheid en de eigen regie van de burger over zijn gezondheid centraal staan (cliënt centraal).
• De extramuralisering van de zorg, waarbij de zorg en ondersteuning steeds meer verleend zal gaan worden bij burgers thuis en op andere locaties dan in de zorginstelling.

Samenwerking voor de ‘zorg voor de toekomst’

Andere sectoren kunnen een aanzienlijke rol spelen om deze transities te ondersteunen. De logistieke sector is hiervoor exemplarisch omdat deze veelvuldig gebruikmaakt van nieuwe (technologische) ontwikkelingen, gewend is adaptief te moeten zijn aan veranderingen in de maatschappij en van nature als facilitator dient door dienstverlening aan te bieden binnen diverse sectoren. Er is veel kennis over het inrichten van logistieke ketens in Nederland, ook in de zorg, waarbij er geput kan worden uit ontwikkelingen en innovaties in de e-commerce en ‘last mile’ logistiek. Een visie op hoe de zorgsector en de logistieke sector zich samen moeten ontwikkelen zodat de extramurale zorg in 2030 effectief, efficiënt en vooral cliëntgericht is, is er nog niet. Er is behoefte aan de ontwikkeling van zo’n visie, waarbij voortgebouwd wordt op de kennis die bij een groot aantal kennisinstellingen, het innovatieve MKB en zorgorganisaties al is opgedaan over zorg en/of logistiek.

Het doel van deze studie is om een visie te ontwikkelen hoe de juiste zorg er met de juiste logistiek in 2030 uit gaat zien met het oog op de transities (extramuralisering en cliënt centraal) en uitdagingen (toenemende zorgkosten, tekort aan zorgpersoneel) in het zorgdomein. Hierbij wordt zorg (>50%) in de eigen leefomgeving (in plaats van in zorginstellingen) van de burger georganiseerd, samen met het netwerk rond burgers. Door het opstellen van deze visie wordt invulling gegeven aan de uitgeschreven cross-over call tussen TKI Logistiek en TKI Life Sciences & Health. Op basis van literatuuronderzoek, interviews en werkgroepen is deze visie voor 2030 opgesteld. Nieuwe ontwikkelingen (zowel logistiek als technologisch) zijn meegenomen om de zorg en zorggerelateerde logistiek efficiënter in te richten en geschikt te maken voor de ‘zorg van de toekomst’.

Fragmentatie in (extramurale) zorg

De (extramurale) zorg wordt gekenmerkt door een hoge mate van fragmentatie in verschillende facetten. Allereerst zijn er veel verschillende stakeholders bij zorg voor een cliënt betrokken wat op zijn beurt verschillende stromen van informatie, communicatie en data genereert. Er is in veel gevallen sprake van een gebrek aan afstemming tussen deze stakeholders wat tot onduidelijkheid voor de cliënt leidt. Dit alles wordt versterkt door fragmentatie in financiën en verantwoordelijkheden. Tot slot is er door groei van zorg in de eigen leefomgeving, sprake van een toename van kleinere transportstromen van zowel (zorg)diensten als goederen, deze toename aan dunne stromen kunnen ook tot hoge mate van congestie en overlast in steden zorgen. Er is in toenemende mate een maatschappelijk bewustzijn dat de negatieve impact van deze bewegingen, waaronder luchtvervuiling en CO2-uitstoot, zoveel mogelijk geminimaliseerd moet worden. 

De juiste zorg met de juiste logistiek

In 2030 geeft de cliënt aan wat hij/zij wil en wat hij/zij kan (dit kan mede op basis van technologie voor of met de cliënt worden gedaan). Indien dit niet mogelijk is, worden familieleden, eventuele mantelzorgers en zorgprofessionals betrokken. De cliënt bepaalt afhankelijk van de wensen en behoeften over de invulling van de gewenste en benodigde diensten (eigen regie), en betaalt hier eventueel voor. Mensen moeten thuis de beschikbaarheid hebben om tussen aanbieders van zorg en van diensten te kunnen kiezen om hun zorgproces te organiseren. Dit vereist interoperabiliteit tussen zorg/dienstverleners, maar ook in data-uitwisseling en financiële stromen. Het gaat om een heel netwerk (‘spaghetti’) van stromen die met elkaar moeten worden geïntegreerd en die moeten gaan samenwerken (inclusief de databronnen).

Om dit in 2030 mogelijk te maken moeten er een aantal zaken veranderen, welke samengevat kunnen worden in twee hoofdthema’s: cultuur en kennis, en de inzet van technologie en data. Cultuur en kennis betekent dat de mindset bij alle stakeholders in het (extramurale) zorglandschap verandert. Dit komt er in essentie op neer dat er meer afstemming tussen stakeholders is, waardoor een ieder zich op zijn of haar kerntaken kan richten. De juiste persoon moet de juiste taak, op de juiste plek en op het juiste moment uitvoeren. Dit uitgangspunt dient o.a. in (zorg)opleidingen sterk benadrukt te worden. Er is in 2030 een meer integrale kijk op het veelvoud aan (zorg)diensten en goederen naar de cliënt toe. De regelgevers en de financiers moeten ook met deze integrale kijk naar en over het gehele proces kijken. Tegelijkertijd ligt er meer eigen verantwoordelijkheid en eigen regie bij de cliënt zelf; dit kan via een Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO) ingezien en geregeld worden. De zorg kan bij de cliënt thuis worden geleverd, bij een instelling worden ontvangen of er kan een technologie worden ingezet waardoor de benodigde hoeveelheid (formele) zorg vermindert. Dit geldt ook voor de goederen die nodig zijn. De goederen kunnen frequent thuis geleverd worden in kleine hoeveelheden, gebundeld worden of zoveel mogelijk afgehaald worden waarmee de cliënt gestimuleerd wordt zoveel mogelijk de deur uit te gaan.

In 2030 wordt er meer gebruik gemaakt van (reeds beschikbare) data en technologie in de hele keten. Verschillende technologieën worden ingezet om de zorg cliëntgerichter en efficiënter te organiseren. Diverse eHealth-toepassingen, bijvoorbeeld een medicijndispenser, kunnen zorgpersoneel ontlasten en zelfmanagement van de cliënt bevorderen. Alle stakeholders verzamelen en analyseren hun eigen data om meer zicht en grip op hun proces te krijgen. Met deze data kunnen zij ‘predictive analytics’ inzetten om meer te kunnen voorspellen. Als de stakeholders hun data en bevindingen delen en koppelen komt er nog meer informatie beschikbaar waardoor afstemming in zorg- en logistieke ketens bevorderd wordt.

De logistiek heeft hierin een faciliterende rol, terwijl deze in 2030 ook zo optimaal en cliëntgericht mogelijk georganiseerd wordt. Leveranciers van zorgapparatuur en technologie zijn verantwoordelijk voor de levering, installatie, onderhoud, controle en klantenservice en worden al vroeg in het zorgproces betrokken. Dit kan door middel van een zorgtechnoloog die samen met een cliënt bepaalt welke technologie geschikt is. De zorgtechnoloog is een nieuwe rol en wordt in 2030 veelvuldig ingezet. Verschillende (zorg)diensten en technologieën leveren verschillende kostenplaatjes op. Bij het bepalen van welke zorg nodig is, wordt gekeken naar de Total Cost of Ownership (TCO). In een dergelijke analyse wordt er aandacht besteed aan de potentiële vermindering van transportstromen van zorgpersoneel en goederen. De logistiek zelf is zo efficiënt en duurzaam mogelijk georganiseerd door te bundelen en schone voertuigen in te zetten.

Tot slot om de zorg in 2030 op deze manier te organiseren dient er een aantal zaken nog onderzocht en beproefd te worden. Hiervoor is een onderzoeksagenda opgesteld om te komen tot de juiste zorg met de juiste logistiek. De visie en uitdagingen kunnen verder worden geconcretiseerd door hier op een kleinschalig niveau in living labs mee te gaan werken. Een mogelijk living lab zou kunnen bestaan uit het opzetten van een wijkservicecentrum welke ook fungeert als hub (voor zowel (zorg)diensten als goederen) en waarin verschillende stakeholders worden samengebracht. De visie “De juiste zorg met de juiste logistiek” wordt dan in de praktijk beproeft en met de opgedane ervaringen kan er verder opgeschaald worden.