Evaluatie: intensivering circulaire-economie beleid nodig

Thema:
Milieu en duurzaamheid
21 januari 2021

Verschillende grondstoffentrends gaan niet de goede kant op. Alhoewel de efficiëntie in het gebruik van grondstoffen is toegenomen, is het totale grondstoffengebruik sinds 2010 nauwelijks veranderd. Voor de Nederlandse consumptie is in de productieketens wereldwijd steeds meer land nodig. Zes van de zeven nationale doelen voor afval worden naar verwachting niet gehaald. En de leveringsrisico’s voor de Nederlandse economie zijn toegenomen, in het bijzonder voor kritieke metalen. Dit concludeert de eerste Integrale Circulaire Economie Rapportage van het PBL, waarvan o.a. TNO mede-auteur is.

De Integrale Circulaire-Economie Rapportage (ICER) geeft de stand van zaken weer van de overschakeling naar een circulaire economie in Nederland. Het bevat handreikingen voor het kabinetsbeleid voor de transitie naar een circulaire economie.

Het rapport beschrijft de acties van maatschappelijke partijen, de middelen die zij hiervoor inzetten en de interventies van de overheid. Het geeft een samenvattend beeld van het Nederlandse grondstoffengebruik en de daaraan verbonden milieudruk en sociaaleconomische effecten. De ICER zal tweejaarlijks verschijnen.

Ontdek meer over de impact van de circulaire economie

Met circulaire waardecreatie geven we duiding en richting aan de implementatie van een meer circulaire economie.

Overheid heeft basis gelegd voor de transitie naar een circulaire economie

De Nederlandse overheid heeft in de achterliggende jaren met andere partijen een basis gelegd en een structuur aangebracht voor de transitie naar een circulaire economie. Daarvoor is tot nu toe vooral ingezet op brede samenwerking tussen publieke, private en maatschappelijke partijen en het stimuleren en faciliteren van circulaire initiatieven. Voorbeelden zijn kennisontwikkeling en vrijwillige afspraken, zoals het Betonakkoord en het Plastic Pact.

Daarnaast heeft het kabinet aangegeven wat de belangrijkste instrumenten zijn om de transitie naar een circulaire economie te versnellen. Dit betreft onder andere producentenverantwoordelijkheid, wet- en regelgeving, marktprikkels, monitoring, kennis en innovatie.

Recycling en reparatie al jaren onderdeel van economie die vooral nog lineair functioneert

Het aantal circulaire bedrijven is nog gering, en het aandeel circulaire bedrijven in de totale Nederlandse economie is in de afgelopen jaren afgenomen. Het overgrote deel van de bedrijven met een circulaire aanpak richt zich op reparatie, recycling en hergebruik, en was hierop al actief vóórdat sprake was van een beleid voor circulaire economie. Denk aan garages en kringloopwinkels.

De huidige innovatieve bedrijven, startups, wetenschappelijk onderzoek, subsidies en projecten gericht op de circulaire economie zijn voor het grootste deel technologisch van aard en gericht op recycling. Er is minder focus op innovaties die het grondstoffengebruik radicaal efficiënter kunnen maken, nieuwe businessmodellen waarin wordt betaald voor gebruik in plaats van bezit, en vormen van financiering of beprijzing die dit kunnen ondersteunen. Hiervoor is meer aandacht nodig bij de verdere ontwikkeling van het circulaire-economiebeleid.

Meer ‘dwang en drang’ nodig in circulaire-economiebeleid

Gelet op de forse ambities van de overheid om in 2050 een volledig circulaire economie te hebben gerealiseerd en in 2030 als tussendoel het primaire abiotische grondstoffengebruik te hebben gehalveerd, zullen in het beleid meer ‘dwang en drang’ nodig zijn om dit waar te maken. Daarbij is te denken aan heffingen en regulering, inclusief normstelling. Milieuschade moet verrekend worden in de prijzen van producten en diensten.

Wet- en regelgeving mag circulaire initiatieven niet benadelen ten opzichte van bestaande productiepraktijken. Dit vraagt ook om actie op EU-niveau. Ook moeten het eindbeeld van een volledig circulaire economie in 2050 en het tussendoel voor 2030 concreet en specifiek gemaakt worden voor de uiteenlopende sectoren (zoals de bouw en de maakindustrie), productieketens en productgroepen. Dit is niet een zaak van één ministerie, maar vergt een kabinetsbrede aanpak waarbij ieder ministerie een eigen rol en taak heeft in een samenhangend geheel.

Lees het gehele ICER 2020 rapport op de site van het PBL

Het werkprogramma is opgedeeld in vijf ‘werkpakketten’: Rapportages, Transitiemonitoring, Grondstoffen en Effectmonitoring, Scenarioanalyse en modellering en Evaluatie van beleid.

ICER gerealiseerd in samenwerking met breed kennisconsortium

De ICER is tot stand gekomen in samenwerking met, en met input van, de volgende instellingen: CBS, Centrum voor Milieuwetenschappen (Universiteit Leiden), Copernicus Institute (Universiteit Utrecht), CPB, RIVM, RVO, RWS en TNO. Al deze instellingen dragen bij aan het meerjarige Werkprogramma Monitoring en Sturing Circulaire Economiedat wordt geleid door het PBL. TNO draagt aan dit programma bij vanuit haar activiteiten op het gebied van impact assessment circulaire economie.

Laat je verder inspireren

69 resultaten, getoond 6 t/m 10

Van plasticvrij naar toekomstbestendige plastics

Informatietype:
Nieuws
1 juni 2023

De toenemende vraag naar plastics vereist een structurele verandering. Om dat te kunnen verwezenlijken presenteren we samen met Fraunhofer UMSICHT een whitepaper met vier strategische benaderingen voor een circulaire economie.

Mark Huijbregts brengt duurzaamheidsbeoordeling naar hoger niveau bij TNO

Informatietype:
Nieuws
3 april 2023

Prof. Dr. Mark Huijbregts, hoogleraar Integrated Environmental Assessment aan de Radboud Universiteit, treedt per 1 april parttime in dienst bij TNO als Principal Scientist. Hij zal deze nieuwe rol bij TNO combineren met zijn functie als hoogleraar bij het Radboud Instituut Institute for Biological and Environmental Sciences (RIBES), die hij sinds 2010 bekleedt.

Zonder extra beleid dreigt overlast houtrook door kachels te gaan stijgen

Informatietype:
Insight
20 maart 2023

We zien een forse toename van houtstook door hoge energieprijzen. In onze 3 verkennende scenario’s laten we zien dat er bij toename van het houtverbruik echt beleid op het bestaande kachelpark nodig is. De natuurlijke uitfasering door verkoop van ‘schone’ moderne kachels gaat niet snel genoeg.

Intensief stikstofonderzoek in en rond het Liefstinghsbroek

Informatietype:
Nieuws
10 maart 2023

Zes onderzoekspartijen meten twee jaar lang de hoeveelheid stikstofdioxide en ammoniak in en rond het Natura2000 gebied het Liefstinghsbroek.

Grondstofschaarste: maakt schaarste de energietransitie fataal?

Informatietype:
Artikel

Grondstoffenschaarste neemt toe. Hoe stellen we Europa veilig van kritieke grondstoffen? Bij TNO werken we aan antwoorden met onderzoek.