Jelte Bos

Onderzoeksgebied

Als iemand gezond is en onder natuurlijke omstandigheden werkt dit verbazingwekkend goed. Maar bij ziekte (bijv. de ziekte van Ménière) en onnatuurlijke omstandigheden (zoals reizen per auto, schip of vliegtuig of in virtuele omgevingen) kunnen deze waarneming en aansturing misleidend en uiterst beperkend zijn, met als gevolg bijvoorbeeld vallen of (draai)duizeligheid en verschillende vormen van bewegingsziekte (zoals wagen-, zee-, lucht-, cyber-, simulator- en ruimteziekte). Deze zaken zijn van bijzonder belang voor militair personeel, dat onder extreme omstandigheden moet functioneren. Met de technische vooruitgang en als gevolg van het feit dat we steeds ouder worden, zullen deze effecten in de komende jaren naar verwachting een steeds grotere rol gaan spelen. Niet alleen in fysieke omstandigheden, maar ook in virtuele omgevingen. Samen met universiteiten is het de opdracht van TNO om te werken aan de vertaling van deze fenomenen in effectieve oplossingen.

Recente resultaten

Masterstudenten, promovendi en collega's bij TNO hebben uitgebreid onderzoek bij menselijke proefpersonen uitgevoerd, waarbij verschillende combinaties van fysieke en visuele beweging werden getest. Dit onderzoek vond plaats binnen door Defensie en het bedrijfsleven gefinancierde projecten. Mijn professoraat lijkt een stimulans te zijn om het bedrijfsleven geïnteresseerd te maken in ons onderzoek; dit lijkt belangrijker te zijn hoe verder naar het Oosten de geïnteresseerde partners zich bevinden. Uit de resultaten blijkt steeds dat de perceptie en aansturing van de eigen bewegingen en oriëntatie en de ernst van bewegingsziekte met elkaar samenhangen, en dat dit kan worden uitgelegd door ervan uit te gaan dat ons centrale zenuwstelsel sensorische informatie combineert met cognitieve informatie. De uitleg van de rol van cognitie maakt een betere voorspelling mogelijk, niet alleen van de effecten op zich, maar ook van het effect van maatregelen om bijvoorbeeld wagenziekte, zeeziekte, luchtziekte- en simulator- of cyberziekte te beperken.

Begeleiding van promovendi

• Anne Reuten (Ford Motor Company, TNO VP en de VU)

Belangrijkste publicaties

• Bos JE, Leeuwen RB van, Bruintjes TD (2018). Bewegingsziekten in beweging. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 162:D1760.
• Bos JE, Lubeck AJA, Vente PEM (2017). Treatment of vestibular disorders with weak asymmetric base-in prisms: An hypothesis with a focus on Meniere's disease. Journal of Vestibular Research 27:251-263.
• Diels C, Bos JE (2016). Self-driving carsickness. Applied Ergonomics 53:374-382.
• Houben MMJ, Meskers AJH, Bos JE, Groen EL (2021). The perception threshold of the vestibular Coriolis illusion. Journal of Vestibular Research, in press.
• Proietti P, Allsop J, Bloch M, Bos JE, Burov O, Clement D, French J, Kirollos R, Lawson BD, Leoncini P, Olonilua M, Rigato P, Rodabaugh T, Sjolund P, Secci S (2021). Guidelines for mitigating cybersickness in virtual reality systems. Technical Report NATO Science and Technology Organisation, Human Factors and Medicine / Modeling and Simulation Group Specialist Team 323 (NATO STO-TR-HFM-MSG-323).
• Reuten AJC, Nooij SAE, Bos JE, Smeets JBJ (2021). How feelings of unpleasantness develop during the progression of motion sickness symptoms. Experimental Brain Research 239:3615-3624.