Energie-eilanden en groene productieplatforms als knooppunten voor onze duurzame energievoorziening

Er verschijnen plannen op de tekentafels voor bijvoorbeeld eilanden en platforms waar geproduceerde energie wordt gebundeld. Zo kan de stroom in de toekomst efficiënter naar land komen, hetzij via kabels (elektriciteit), hetzij via pijpleidingen (als waterstof). 

Dat kan bijvoorbeeld helpen om overbelasting van het elektriciteitsnet te voorkomen en de industrie van duurzame energie te voorzien. Om precies te kunnen bepalen wat daarvoor nodig is, onderzocht TNO met een reeks partners de haalbaarheid van een multifunctioneel energie-eiland op de Noordzee.

Wat zijn energie-eilanden en zijn er ook alternatieven?

Het creëren van knooppunten op zee is belangrijk om geproduceerde duurzame energie slim te distribueren naar landen rond de Noordzee. Dit kan door energie-eilanden aan te leggen. Dit is interessant voor Nederlandse offshore bedrijven die veel ervaring hebben met het creeeren van land op zee.

Een alternatief is gebruik maken van (bestaande) grote offshore platforms. De komende jaren zijn nodig om kennis en ervaring op te doen om te bezien waar en wanneer deze knooppunten op zee ontwikkeld kunnen worden en welke constructie het beste past bij onze Noordzee.

Resultaat onderzoek

Het resultaat van het project IJvergas Energie-eilanden: onshore en offshore waterstofproductie ontlopen elkaar niet significant. In het TKI project IJvergas is de haalbaarheid van een multifunctioneel energie-eiland onderzocht in het IJmuiden Ver windgebied.

De studie heeft met name de technisch-economische haalbaarheid in kaart gebracht, maar biedt ook inzicht in aspecten op het gebied van wet- en regelgeving, beleid, ecologie, internationale coördinatie en het afstemmen van de belangen van verschillende stakeholders. De resultaten laten zien dat de vanuit economisch perspectief onshore en offshore waterstofproductie elkaar niet significant ontlopen, maar verdere schaalvergroting en grotere afstand uit de kust dit beeld kunnen laten veranderen.

Ook zijn economische afwegingen niet de enige voor het uitrollen van ons toekomstige offshore energiesysteem. Om klaar te zijn voor de toekomst kan een energie-eiland in het IJmuiden Ver windgebied een interessante locatie kan zijn voor het toepassen van offshore innovaties om zo onze koploperspositie te versterken en kosten te reduceren.

TNO is via het North Sea Energy programma leidend in deze offshore energietransitie samen met zo’n dertig internationaal opererende offshore bedrijven, windproducenten, olie- en gasbedrijven, netbeheerders, havens en kennisinstellingen. Ook steeds meer internationale organisaties en bedrijven, zoals Equinor uit Noorwegen en the Crown Estate uit de UK, haken daarbij aan.

Innovatiekansen voor Nederland in kapitaal, kennis en kunde

Een bijkomend voordeel is dat een deel van de bestaande olie- en gasinfrastructuur, denk bijvoorbeeld aan de pijpleidingen, hiervoor kan worden hergebruikt. De komende decennia komt die infrastructuur vrij door het uitfaseren van fossiele energieproductie op zee.

Bovendien is de verwachting dat het elektrolyseproces om waterstof uit zeewater te maken een stuk goedkoper wordt. En zo komen, ergens in de jaren kort na 2030, alle lijntjes samen om duurzame energie-knooppunten op de Noordzee te realiseren. Tientallen commerciële partijen vormen daarvoor samen met TNO en andere kennisinstellingen een krachtige coalitie om deze plannen om te zetten in realiteit.

Europese ontwikkelingen

Eerder dit jaar al maakte Denemarken vol trots de uitgewerkte plannen bekend voor zijn eigen energie-eilanden: een nieuw eiland in de Noordzee en een bestaand eiland (Bornholm) in de Oostzee. Duitsland heeft soortgelijke ideeën voor Helgoland, zo’n 80 kilometer ten noordwesten van de monding van de Elbe.

Schotland heeft zijn energie-ogen op de Orkney-eilanden laten vallen, terwijl ook de Engelsen en Noren niet stil zitten. Het lijkt er dus op dat de ons omringende Noordzeelanden grote stappen zetten.

Ondanks al die beweging in de landen om ons heen, loopt Nederland nog steeds voorop bij de ontwikkeling van initiatieven rond de offshore energietransitie. Via het North Sea Energy programma werkt TNO bijvoorbeeld al jaren aan nieuwe concepten en nieuwe impulsen voor het produceren, omzetten, opslaan en transporteren van energie op de Noordzee.

Projecten en toekomstige intiatieven

Naast onderzoek van TNO over energie-eilanden in het IJvergasproject werkt het consortium onder leiding van TNO met PosHYdon aan een eerste proefproject op een productieplatform. Voor de kust bij Den Haag komt een elekrolyse-opstelling die met zeewater en windenergie groene waterstof gaat produceren dat via bestaande gasleidingen naar land wordt vervoerd.

Maar dat is niet het enige initiatief waarmee we ons in tijd tussen nu en 2030 kunnen voorbereiden op die nieuwe situatie. Er zijn veel pilots nodig, want er zijn nog volop barrières te overwinnen.

Die liggen bijvoorbeeld op het gebied van regelgeving (wie wordt de eigenaar van zo’n eiland, onder welk bestuurlijk gezag valt het?), financiering (de overheid zal hoe dan ook een belangrijke partij moeten zijn, maar welke rol komt er voor private partijen?) en ecologie (kunstmatige eilanden verstoren, in positieve en negatieve zin, de natuur, de gevolgen daarvan moet goed in beeld komen).

De ontwikkeling van energie eilanden kan alleen in nauwe samenwerking met alle stakeholders op de Noordzee tot ontwikkeling worden gebracht. Zo realiseren we samen voor een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening