Productie van zonnepanelen terug naar Europa

Dit is de tijd voor een grote uitdaging van innovatieve oplossingen. Dit is de tijd van het kan wel. Dit is onze tijd. Een podcast van TNO met Glenn van der Burg. De zon geeft ons gratis meer energie dan wij nodig hebben. We zetten dat nu al om in elektriciteit en warmte en we zijn op weg om fossiele brandstoffen te vervangen. Op weg naar een mooie, schone toekomst. Maar hoe ziet die toekomst eruit? Waar plaatsen we de zonnepanelen? Hebben we daar eigenlijk wel genoeg ruimte voor? En van welke materialen maken die panelen En waar worden ze dan eigenlijk geproduceerd? Doen we dat ergens ver weg of moeten we dat misschien wel weer gewoon in de buurt doen? Samen met twee experts nemen we een kijkje in de toekomst van zonne energie. Te gast zijn Wiep Folkerts. Hij is programmamanager zonne energie bij TNO en Jan-Jaap van Osch, mede oprichter en Chief Technology Officer bij AXA Sun. Fijn dat je luistert. Dit is onze tijd, een podcast van TNO. Nou Wyb en Jan-Jaap, fijn dat jullie d'r zijn. Belangrijk onderwerp ook een onderwerp wat lekker tastbaar is, want we zien t al overal om ons heen eigenlijk hè. Zonnepanelen te over, maar we gaan t natuurlijk wel over de toekomst hebben. Maar eerst ben ik benieuwd waarom jullie naar Keer hier met dit onderwerp bezig houden. Waarom word je zo enthousiast van? Ja, PV moet ik eigenlijk zeggen hè? Officieel ja. Pv is zonne energie. Ja Waarom begrijpen? Waarom doe je dit vak? Waarom vind je dat zo leuk? Ja voor mij.

Uh Glenn, dat G. Dat gaat denk ik terug tot 2009. Dat is het moment dat ik de overstap maakte. Dat ik dacht ik wil aan zonne energie werken. En dat heeft natuurlijk te maken met de klimaatverandering. En toen drong echt tot mij door die uh uh uh gigantisch ellende die op ons afkomt door die klimaatverandering. Ik dacht ik wil helpen dat af te remmen. Ja en en Waar W. Waardoor kwam je door dat inzicht? Kun je dat nog herinneren? Nou natuurlijk, veel lezen heb ik altijd gedaan. Uh uh uh trouwens. En uh, ik zat ook wel op een moment dat ik aan het nadenken was van hè uh, misschien is het tijd voor iets anders. En ik was daar wel heel erg door getroffen. En mijn broer zat wel in de windenergie, dus de dag erna, daar ga ik natuurlijk zonne energie niet doen. Ja tuurlijk, ja ook grappig ja en en. Uh. Nou die klimaatverandering is natuurlijk heel heftig als je nu om je heen kijkt hè, naar wat er allemaal gebeurt met zonne energie, heb je dan het idee. Want ik kan me dat voorstellen dat je S als buitenstaander hebt van uh nou t gaat zo snel nu, niet normaal, we hebben we kunnen t niet bij. Als je nu volgens mij zonnepanelen bestelt, dan namens J heb je m al als je mazzel hebt over een half jaar, maar waarschijnlijk liggen ze pas over een jaar op je dak.

Mmm ja ja, maar da. Dat is natuurlijk een beetje dubbel hè. Ik zei net 2009 nou toen was er nog bijna geen zonne energie. Je een paar systemen op uh daken hier en daar uh minder dan 0,1 gigawatt. Uh, zeggen we dan. Nu zitten we in Nederland op achttien gigawatt. Ik zou zeggen is een heel mooi begin, maar we zijn er nog lang niet. Uh, we hebben zeker nog een behoorlijke versnelling nodig om die totale energietransitie daarmee te ondersteunen. Hoever zijn we ongeveer voor je gevoel? Ik snap dat dat als lastig is aan een tenor hoor te vragen, want die wil natuurlijk precies zijn. Maar doe n moest een percentage. Nou ik denk dat er nog een uh factor tien meer moeten als we naar de situatie gaan waarbij de energietransitie compleet is, dus helemaal duurzame energie hebben en waarbij 25% van de energie door zonne energie wordt opgewekt, ook dan moeten we ten opzichte van nu nog een factor tien meer. En dus, zoals je in je inleiding al zei, op zoek naar ruimte om dat te doen en daar verstandige, goeie beslissingen over nemen. Ja, ja ja, waarom? Waarom ben je? Zit jij in de zonne energie en ben je niet iets anders gaan doen? Wat misschien ook belangrijk is, maar waarom word je zo blij van? Ja, niet zo belangrijk natuurlijk. En nee. Uhm. Tijdens mijn studie uhm aan Technische Universiteit uhm zat ik al te worstelen met waarom halen wij in godesnaam olie uit t Midden-Oosten en gaan met de andere vinger wijzen dat ze daar uh de mensenrechten uh anders moeten inrichten om daar zo te zeggen.

Dus dat was voor mij wel een trigger om om uh richting energietechniek uh in t algemeen te gaan. Ik werd opgeleid om uh kolencentrales uh te ontwerpen. Zegt iets over mijn leeftijd misschien? Uh, superinteressant. Daarna uh een tijdje wel doorgegaan in energieadvies en dergelijke en toen pas eigenlijk. En daar heb ik t over. Eind jaren negentig begon een beetje die CO2 toch wel een topic te worden. Uh uhm, de CO2 footprint en alles. Ja wat dus en ik hoor ik ja ja uhm in t brede onderwerp misschien wel, maar nog niet op PV. Want uh jij verslaat me met 2009 Uh, want in 2011 uh ben ik met een uh studievriend van mij uh hadden we een idee voor een nieuw type zonnepaneel? Een beetje vanuit vanuit het uh creatieve ontwerpen en ondernemerschap uh kwamen op een idee en uh toen zijn we eigen begonnen met uh met een bedrijf wat de voorloper was van uh van X of Sun. Oké. En uhm dat mislukte. Die technologie ging lukte gewoon niet wat we bedacht hadden. Maar toen leren we wel heel veel over die uhm uh over de uh solar industrie, de PV industrie uh en vooral ook in Nederland. Wat nou eigenlijk het probleem is waarom heel veel mensen geen zonnepanelen wilden en dan uh ja uh daar hebben we t over 2012 dertien Ja, de Nederlandse daken zijn echt ondingen.

D'r zit van alles op, dus is geen ruimte voor grote zonnepanelen. Ze zijn lelijk. Iedereen had toen over die blauwe zonnepanelen iets. Ja, want die al die raspen, d'raf, staartjes en ja, en dat aluminium d'rin L dat wilden we allemaal niet. En uhm uh. En de levensduur in die tijd van zonnepanelen was ook nog vreselijk kort, dus terugverdientijden was uh uh stond ter discussie zou je maar zeggen. Zo zijn we bezig gaan met uh met een paneel te ontwikkelen wat en een lange levensduur had en de esthetische problemen weg zou nemen. En zo zijn we langzaam doorgegroeid naar uh uhm ja naar inductie systemen waar we t zo meteen denken over gekomen. Ja ja oké. En nog steeds wordt B. Wordt je daar bij de. Elke dag dat je denkt wauw wat gebeurt er een hoop en wat is dit spannend. Ja never a dull moment. Absoluut. Ja, ja nee, dit is uh jullie zijn ja gaaf! Wat is je ui? Wat jouw ambitie? Jan-jaap Als je naar dit onderwerp kijkt. Maar waar? Waar ben je naartoe aan t werken? Nou ik uh ik heb ooit een boek gelezen. Uhm Blue Ocean Strategy en dat ging over de Ford model TH. Uh, dat. Noem ik dan maar eventjes die blauwe zonnepanelen van vroeger. En daarna kreeg je een soort van second wave hè, een reactie op dat alles een zwarte auto moest zijn en ma en één.

Datzelfde model kregen diversificatie en daar heb ik eigenlijk op ingezet. Uh, een beetje vroeg. Uh. We begonnen in 2014 met die uh ge hoort t g uh dak geïntegreerde zonnepanelen. Ja, maar ik ben er s een sterk van overtuigd dat zonnepanelen een blijvend iets is. Maar en dat we alle oppervlakken of hé, overal waar de zon uh uh ons uh onze aarde raakt en dat we daar uiteindelijk uh dat zonlicht gaan activeren tot uh uh tot recordtijd. En dat dat is dus zo ook mij mijn doel uiteindelijk. Uh, we zijn nu heel sterk uh uh in de in de schuine daken en de ambities liggen nog veel verder en dus dat ze uhm, die diversificatie en integratie, ja daar, daar en daar ga ik helemaal voor. Ja, ja, geloof ik in Wi Poes bij Oost be bij jou slash TNO Wat? Wat is de ambitie van TNO? Ook dit thema. Want je. Ja, je kan natuurlijk. Je moet wel een soort van keuze maken waar je je tijd in gaat besteden natuurlijk. Uh ja nee, dat dit dat dat is lastige bij je werken echt. Als TNO in de in de breedte op het veld uh van zonne energie. En wat ik ook wel geweldig vind om te uh te zien hè, vergeleken bij vijftien jaar geleden toen me nog veel uh scepsis was, is dat zonne energie of zonnestroom nu de snelst groeiende bron van elektriciteit opwek is ter wereld hè Wow, sneller groeiend dan uh alle andere soorten en ook de goedkoopste per kilowattuur.

Uh, dit is de skepsis die d'r ooit was is wat dat betreft wel uh helemaal verdwijnen ja en en ook uh argumenten van ja in Nederland is te weinig zon. Ik denk dat dat soort argumenten ook uh inmiddels wel uh vertrokken zijn. Maar we nemen deze podcast op in uh in juni uh 2023 zeg ik er maar even bij. Voor de mensen die uh misschien over vijf jaar pas luisteren. Uhm nou d'r is genoeg zon de afgelopen maand geweest hoor. Ja, t is niet te geloven. Ja en wat zijn ambitie is natuurlijk. Waar moeten jullie naar toe hè? Waar streef je naar als TNO? Wat is de ambitie? Ja, en altijd als ik een eind vooruitkijken. De 2030 is altijd een mooi uh, een jaartal. Onze visie is dan leven we in een wereld dat het volstrekt logisch is dat we bij allerlei plannings uh uh uh uh uh planningsproces uh processen en bouw en infra altijd automatisch meenemen. De optie om zonne energie in die oppervlakken te genereren. Oftewel zonne energie kan op elk oppervlak en het is zo normaal als uhm kijk w als als we naar buiten gaan dan gaan we ook niet zonder kleren hè. We lopen niet naakt buiten, dus net zo normaal dat je kleren aandoet. Neem je ook de optie van zonne energie mee voor elk oppervlak? Dat is de visie.

Sterker nog, volgens mij is t verplicht om kleding aan te doen. Ja, nou dat heeft wel wat. Zo zou ik ook wel door willen trekken. Ja ja, anders wordt je opgepakt. Heb je geprobeerd? Ja ja Oh dat wou je niet weten. Ja andere was en ik wou dat zeggen dat is een totaal een onderwerp en dan gaan we dat zeker nu niet over hebben. Maar uh we gaan wel naar 2030 Tijdmachine actief jaar 2030. Ja, ik neem jullie mee naar 2030. Uh dat klinkt ver weg, maar dat is uhm ongeveer zeven jaar. Tenminste wel als wij deze podcast maken. Sterker nog, zes en half jaar, Het is gelukt Miep. Die ambitie is behaald. Alle oppervlakte die we in 2030 bouwen, ontwikkelen, bedenken, daar nemen we het allemaal in mee. T Is gelukt. Ja. Wat is er veranderd in de wereld daardoor? Ja, dat, dat is natuurlijk geweldig dat je d'r niet uh. Dan hoef je niet meer in al die processen te vechten van neem alsjeblieft uh die optie mee en kijk en kijk maar, het kan en et cetera, dan is dat natuurlijk geworden. En misschien zoals Jan-Jaap net zei wel verplicht hè? Ja, waarom ook niet, want dat is goed voor de algemeen belang en daar mag je t ook uh best uh verplichten. En dan zien we dus ook dat het ook inderdaad gebeurt en dat de opties om dat te doen op een manier die goed betaalbaar is, veilig is, acceptabel is voor de mensen.

Dus de goed uit ziet dat die opties ook allemaal aanwezig zijn. Ja, ik zie dat wel voor me ja, maar ik kijk even. Ik Ik probeer t al te visualiseren hè. Wij staan op het Mediapark, kijk om me heen, de staat hier vlak voor m'n neus. Buiten staat een uhm, een picknick bankje. Nou, dat heeft ook oppervlakte. Een gedeelte zit je op, maar de tafel zelf. Dit is zomer oppervlak daarna. Daarna zit er een stoep. Tegels zie ik liggen. Ik zie een Ik zie een ag geasfalteerde weg. Is dat allemaal in vanaf 2030 hè, zeg ik jij, want dan is t doel behaald. Zit t dan overal in? Nou, ik denk niet dat t dan overal in zit, maar als je uh nog weer twee meter verder kijkt dan zie je een g uh groot parkeerterrein. Ja, en ik durf er wel iets over tw onder te verwedden dat dat parkeerterrein overdekt zal zijn met zonnepanelen en dat is ook direct een veel groter oppervlak dan die picknickbank. Ja, dat die toch een beetje orde gezet is, maar dat parkeerterrein. Zal overdekt zijn en die stroom zal voor een groot deel ook lokaal gebruikt worden voor het opladen van elektrische auto's. Ja dus. Dat zijn dingen die. Nou, daar ben ik wel van overtuigd dat uh die gaan uh gebeuren. En toen k even wild he. Ik zie ook vlaggen vlaggen hangen. Ja, ik ben gewoon maar een beetje los aan denken.

Die uh die hangen de hele dag in de zon. Die vlaggen. Is dat nog interessant? Of zeg je van nou nee, die technologie hebben we nog niet. Of misschien ik zou ze weg Wel, je zou ze weghalen, want het is alleen maar ze gaan ze waarschijnlijk nog een keertje gaan. Ja, dat is ook een goeie. Ja. Ja. Ja. Ja. Uh nee. Kijk, ik denk wel dat je voor de grote oppervlakken moet gaan hè. Dus denk aan we zitten in een groot proces hervorming van de landbouw. Neem daar alsjeblieft die zonne energie hier mee hè, die combinaties van zonne energie met uh landbouw. Ook voor de verdienmodellen voor de boeren uh grote infrastructurele maar landbouw. Ik denk dan ja, als ik als ik zonnepanelen op t grasland leg, wat volgens mij het grootste gedeelte van Nederland is. Uh, nog steeds weideland. Ja ja, daar kunnen geen koeien lopen of uh nee, maar je kan wel goeie goeie combinaties maken met uh met verticale uh panelen of met kijk uh oké uh overdekking uh van uh, laten we zeggen hagel gevoelige gewassen zoals uh, frambozen en bessen oké, et cetera. Allemaal dat soort dingen in plaats van kassen. Of over de overkappingen met plastic, want die zie natuurlijk ook al regelmatig doen we d'r gaan zonnepanelen of zonne folie over. Ja, ja, oké, maar ik denk dat als je naar weilanden kijkt en we zitten hier vol met zo'n uh gegolfd landschap van zonnepanelen uh, dan is het eigenlijk meer een industrieel karakter geworden.

Dan hebben we ook nog wel wat andere problemen in Nederland die we dan daar misschien onder zouden kunnen schuiven, zoals een woningbouw. Dus ja. B Bedenk nou dat we al die oppervlakte anders gaan inzetten dan uh dan agri. Ja daar kun je daar dus ook woningbouw gaan plegen. Ja, ik weet t dus een moeilijk punt in in de in de brede discussie. Maar uh d'r dan maar zonnepanelen neerleggen. Vi vind ik persoonlijk dan een een te te simpele stap. Voor mij kun je de de problemen die we in een maatschappij hebben wat wat breder aanvliegen? En zijn ze op die manier ook goed oplosbaar? Ja, want we hebben ook nog iets van 900.000 woningen te bouwen toch? En de komende jaren gooi ze vol met zonnepanelen. Waar? Dat zeggen we die weilanden die nodig? Ja nee, maar de A. Op zich ben ik het wel met je eens, maar ik denk dat je vanwege de benodigde snelheid uh beide moet doen. Dus ik zeg zeker eindeloos en uh ja dat uh uh hele grote delen van uh t agrarisch land gaan omzetten. Maar je kan t meenemen in t uh planningsproces. Ja, en in de meeste scenario's uh hè, van de verschillende snelheden op gebouw, uh op infra, op land en op water. Uh ben je met 1% van t agrarisch land ben je eigenlijk al klaar? Ja, nou ja, een 1% ben je al klaar in die mix? Uh van uh van toepassingen die ik uh uh zei om de totale energietransitie te doen in Nederland.

Ja heb je een even heen want we zijn in 2030 dus uh bedoel d'r is uh sinds 2023 zeven jaar ontwikkeling geweest. Volgens mij gaat die ontwikkeling redelijk exponentieel met uh met zonnepanelen. Dus we we mogen ook best wel wat verwachten. En nu zetten we die zonnepanelen van anderen vooral nog ergens op en zijn t ook panelen, maar hebben we tegen die tijd zit t ook gewoon in dingen. Zit t in glas bijvoorbeeld waar je gewoon doorheen kan kijken waarvan je niet eens door hè. D'r zijn d Glas is tuurlijk megaveel oppervlak ook. Ja uh nee, t is uhm uh. Sterker nog uh het is agro dus uh, dat is er al. Uh. De vraag die je daarstraks stelt van uh hoe ziet de wereld eruit? Nou, t is niet dat t al t asfalt bijvoorbeeld uh hebben vervangen uh wat wie net bedoelde, maar t is natuurlijk wel uhm uh. De technologie is er. We zijn hard bezig om al die technologieën voor integratie van uh van uh PV technologie. Pv in asfalt bestaat ook al ja, de H d'r is van uh. Tno heeft een mooi project daar uh in t verleden al gedaan uh als ik t goed zeg en uhm een fietspad zelfs. Uh uh uh ja ook. Klinkt ooit zo logisch hè? En je is als zwart, maar bijvoorbeeld ja, wij produceren zelf dan uh dakpan vervangende zonnepanelen.

Dus uhm, dan heb je een uh gelijk ook een duurzaamheids besparing, want je hoeft geen klei meer af te bakken in uh uh uh in de gas ovens. We maar zeggen ja dus dat heb je al te pakken en en dan heb je bijna ce uh zonnepanelen a CO2 neutraal uh liggen bij wijze van spreken en t ziet er gezellig uit. Wat wij kopen landelijk fysiek uit. Ja ja. En dat uh heeft dan ook de levensduur die we verwachten van een dakpan. Dus t moet niet van dat van dat. Want we hadden net ook ns even over de 2030 uh hoeveel uh gigawatt een we wel niet neer moeten leggen. Uhm, dat is om zeg maar een CO2 neutraal. Maar vervolgens ontstaat er een markt waarbij we dus ook een vervangings uh industrie gaan krijgen en die zal niet uh niet mis zijn. Dus de hoeveelheden die wij moeten gaan produceren met z'n allen is behoorlijk. Nou dan moet je, wil je dus daar eigenlijk tot levensduur van zonnepanelen langer uh wordt. Uh. En zeker als je ze gaat integreren in gebouwen bijvoorbeeld of in wegen bedoel je niet iedere tien jaar weer geler gemaakt worden hè? Want ja, voorlopig plakken we alles aan mekaar volgens mij met de zonnepanelen. Ja, dat is denk ik de grootste grote uitdaging die uh die voor ons legt. En daar zijn we samen met TNO. Nou toen wij nog een aantal innovatieprojecten lopen.

Hoe krijgen we de schaarse materialen en of de vervuilende materialen uit die zonnepanelen? Kunnen we andere typen zonnepanelen gaan maken zonder afbreuk te doen aan de efficiency en de opbrengst? Die moet stijgen nog, Die moet omhoog. Ja, uhm uh dan wel de levensduur uh te verkorten. Ja nee, want dat hoor je natuurlijk ook. Uh wie dat je dat er gezegd wordt. Ja uh. Zonnepanelen zijn prachtig en dat gaat hartstikke goed. En uh, t is een mooie schone vorm van energie. Het nadeel is dat er allerlei elementen en materialen in zitten die niet oneindig voorradig zijn. Dus t is uiteindelijk toch geen oplossing. Ja, nou, dat is uh slechts voor een heel klein beetje waar. Het grootste bestanddelen van zonnepanelen zijn Uh silicium? Nou, dat is oneindig. Uh ja, dan maak je voor zo'n handig gebruik, want dat hebben we glas et cetera. Dus ik denk dat dat op zich heel erg meevalt. En dat neemt niet weg dat je moet blijven streven. En daar hebben we ook een programma op lopen. Zoals Jan-Jaap al zei naar 100% circulaire uh zonnepanelen. En ik denk ook dat dat uh mogelijk is. We zijn een mooi eindje op weg. Ja, ik neem jullie terug naar vandaag. Tijdmachine Actief. Terug naar nu. Ja, we zijn weer terug in 2023. Da's fijn, want ik voelde me toch een beetje oud. Uh, over zeven jaar. Ik ben nu weer helemaal wel fit en gezond en zo. Da's wel fijn. Uh wat zijn uh wat zijn daar de leukste spannendste ontwikkelingen die je nu al ziet hè? Want 2030 maar net even gekeken waar we willen zijn.

Ja wat? Wat zie je nu al gebeuren waardoor je zegt ja dat, dat geeft toch aan dat t niet een mooie droom is die we net geschetst hebben. Maar dat geeft aan dat t eigenlijk een soort voortborduren is en wat er nu al gebeurt. Wie, waar, waar, waar, welke ontwikkeling word jij zelf enthousiast van? Ja kijk, dat TNO pak we echt wel die rol van innovatie motor hè. Dus alles wat ik zeg doen we altijd samen. Uh, met bedrijven. En als ik dan de dingen zie die uh die nu gebeuren en dat dat zijn eigenlijk wel elk jaar weer nieuwe highlights hè. En dan dan, dan zie ik dat uh uh we hele mooie voorbeeldprojecten neergezet te hebben. Bijvoorbeeld geluidsscherm. Helemaal mooi geïntegreerd met zonne energie, waarbij je laat zien dat t inderdaad gewoon kan, zowel technisch als acceptabel als wat maakt dat voor, voor voor zeg maar niet EXP Experts hè? Want ik vind dat zo'n logische plek. En geluidsschermen, Hè hè, het is veel oppervlak. Ja, maakt niet zo heel veel uit. T Hoeft niet heel mooi te zijn. Geluidsscherm is per definitie bijna niet mooi. Ja, waarom is dat toch ingewikkeld? Ja, dat heeft m met een aantal dingen te maken. Veranderingen gaan bijna per definitie langzaam. Ja, dat zit in de aard van het beestje of in de aard van de mens.

Uhm. Dus t is ook een beetje frappé tu hè? Je moet dus gewoon steeds op uh op wijzen en gewoon laten zien. En het beste wat je kan doen uh zeg uh i is uh in uh. In zo'n innovatie omgeving is het laten zien en en blijven proberen dat balletje aan het rollen te h uh uh t te maken. Ja uhm. En dan gaan ook die regeldingen en die juridische dingen. Die gaan op een gegeven moment ook ook rollen, want steeds meer mensen gaan dan zeggen van oh maar s toch raar dat we dat niet standaard doen. En dan? Dan zijn we dus eigenlijk ook weer bij dat beeld van 2030 dat ik zeg van ja, dan is t zo normaal geworden dat we dat soort vragen niet meer stellen, want we doen het gewoon. Ja, ja, ja. En dat geldt ook voor dit voorbeeld. Ja, ja, Jan-Jaap, mooie ontwikkeling waarvan je ziet Ja, als ik dat doortrek dan is t 2030. Is helemaal niet een uh gekke droom. Dat gaat gewoon gebeuren. Nee, we waar wij uhm waar we mee bezig zijn is uh om te kijken of we dat dak van die woning gewoon alle energie die nodig is daarvan na vanaf kunnen halen. Dus uh en uh we stipte al warmte aan uh in een uh eerdere stuk waar we nu n een product voor ontwikkeld. Uh ja, dat dat voor warmte. Want als ik naar mijn eigen dak kijk daar liggen nog geen zonnepanelen op want ik heb een monumentale woning, dus dat is allemaal ingewikkeld.

Dat staat wel op één of andere manier een zonnecollector op voor warmwater. Ja, maar die H. Die combinatie is natuurlijk super interessant ja, al worden heel veel uh misconcepties nog uh ook ook door techneuten gemaakt in uh in dit uh uh ik ben daar 96 op afgestudeerd nota bene uh energieopslag in de bodem en zo. T Gaat om dat de warmtevraag s winters is en de uh elektriciteitsvraag eigenlijk uh nou nota bene een piek kan hebben als je airco hebt in de zomer, maar uh een beetje verdeeld is over t hele jaar. Ja, terwijl de aanbod van dat zonlicht wat uiteindelijk ook warmte moet worden uh natuurlijk w kant minder is, dus je moet zorgen dat je daar een slimme combinatie van maakt. Uhm nou die is er, daar hebben we de eerste paar woningen mee uh gedaan met één van de grote aannemers in Nederland. Dat ziet er gaaf uit! En daar daar, daar sta ik s ochtends voor op voor dat soort ja uh hoe heet t t toepassingen die wij uh met der TNO dan uh ontwikkelen en die wij uiteindelijk dan uh kunnen integreren uh in de woningbouw in Nederland. Uh, en dan hebben we t nu over schuine daken en datzelfde kun je voor gevels gaan daar gaan doen. En ja dus dan. Energie in de breedste zin van het woord.

Dus even die oogkleppen van Van Solar af aan dat we flink tijd produceren. Nee, we hebben er gewoon een energievraagstuk op te lossen. Plus alle uh uh een randvoorwaardelijk heid als esthetiek uh regelgeving, veiligheid. Die moet je gewoon integraal oplossen en dat kan. Het kost wat moeite en wat uh wat uh wat uh Brainpower uh en van van aantal mensen. En niet alleen van techneuten, maar vooral ook voor maatschappelijke partijen. Uh, zoals die geluidschermen denk denken. Heel wijs als Rijkswaterstaat daar zelf uh uhm uh ook uh ook aan tafel uh komt zitten. Ja, want uh. En de provincies natuurlijk. En die doen fantastisch. Maar ik zie die belangstelling echt groeien. Zeker? Zeker, zeker. Het is uhm, maar d'r wordt uh ik zit nou um nou zoals je weet al een aantal jaar in deze business. D'r wordt wel heel veel gepraat en er wordt weinig meer gedaan over. Nou dat zie ik nu veranderen. Gelukkig maar. Ik ben een ondernemer, Een beetje ongeduldig dus. Uh uh, morgen af is bij mij t credo. Ja, en dat is altijd uhm uh. Dus Nou dat dat kan wat mij betreft wel iets meer energie uh uh krijgen. En in Jan-Jaap dan zeg ik effe heel flauw hè, Zonnepanelen komen gewoon uit China. Ja en niet t Nederland. Ja en ze kwamen ooit uit Duitsland, maar daar komen ze maar ook bijna niet meer vandaan. Ja, maar we hebben de slag gewoon verloren op Europa. Dus wat ben je nou aan t doen? Ja, nou, je hebt helemaal gelijk tegen de bierkaai.

Ja. Als ik s ochtends uh die twee haren van me recht kam dan, dan vraag ik me af van waarom ga ik in godsnaam dit wel doen? Uhm uh, want ik ben net paar weken geleden weer in China geweest en daar praat je met één uh producent en die gaat dan twintig gigawatt neerzetten aan extra productiecapaciteit. Twee weken terug. Uh de heer Timmermans in Delft uh horen praten en daar gaan we als als Europa veertig gigawatt dus t dubbele van die ene producent uh voor 2030 neerzetten dus de de ambitie die in China is om om om verder te groeien en en t kapitaal wat daarvoor beschikbaar is. Niet alleen investeringskapitaal maar ook operationele kosten. Die lagere is zo giga dat Wij kunnen eigenlijk wel wel stoppen als solar industry als we uh als we daar niet uhm een fair play field van maken. Ja in Amerika hebben ze op begrepen, daar is dat uh. De IRA is daar uh van kracht en dat gaat veel verder dan alleen maar wat ondersteuning om wat machines te kopen. Het is echt een integraal plan. Ja en dat is waar. Door ja de afgelopen uh afgelopen tien jaar uhm uh heb ik al die productiebedrijf van zonnepanelen onder zijn uh omzien vallen tot echt grote reuzen in Duitsland aan toe. 4000 man op straat voor voor Solar wilt wat? Uh wat wie? Tring uh wij hebben t uh kunnen overleven omdat wij ook wat meer die gebouw gerestaureerd.

Uh precies. Ja, ja, daar gaat een Chinees niet zo snel uh z'n heil zoeken dus uhm uh dat heeft uh voor gezorgd te kunnen overleven. Maar ja, dat moet hier wel. Als we dit integraal groot willen doen en ook de innovatie willen behouden in Europa dan dan uh ja, d'r moet een industrie zijn en daar moet de kennis in. Dus ze zijn en en d'r moet support vanuit uh vanuit de politiek uh zijn integraal wippen. Uh, hebben we dat in 2030 ook opgelost? Daar hebben we weer uitdrukking vandaag, maar ik verwacht dat wel. Ik zie daar echt ook wel hele, hele goeie kansen. Ik ben helemaal met uh Jan Jaap eens. We moeten niet hetzelfde gaan doen in China en dan proberen het zo'n competitie aan te gaan. Dat is natuurlijk kansloos, maar we hebben een aantal kansen waarbij we een jump uh kunnen maken en het beter doen dan andere. Uh, bijvoorbeeld op die circulariteit die net even aan de orde was of op de nieuwste generatie in de tandem technologie. Hogere efficiency is ook een hele mooie kans. En bijvoorbeeld op die circulariteit als daar een soort nou als uh. Als we dan binnen Europa ook de normen neerzetten dat wij alleen maar circulaire zonnepanelen willen, dan heb je daarmee die Europese industrie ook. Indirect heb je de markt ook gelijk geregeld een beetje beschermd. Ja helemaal uh, helemaal juist. Want wat leuk dat we t over de ondernemers hadden.

Dit is de tijd van het kan wel, dit is onze tijd. Ondernemende mensen, die hebben er altijd voor gezorgd dat t onhaalbaar of zelfs het onmogelijke ineens wel mogelijk bleek. En in deze aflevering van Dit is onze tijd een korte pitch van Altijd van Hoeken, oprichter en CEO van Ocean's of Energy en uh. Hij vertelt wat je kan bijdragen aan dit mooie. Ja, deze mooie ambitie die we met elkaar hebben. Mijn naam is Allard van Hoeken, oprichter en CEO van Oasis of Energy. Als eerste in de wereld ontwikkelde Oceans of Energy zonnepanelen die op de Noordzee kunnen drijven. Hiermee kunnen we enorm veel energie opwekken zonder ruimte op t land in te nemen. Op slechts 1% van de Nederlandse Noordzee kan alle elektriciteit die Nederland jaarlijks gebruikt worden opgewekt, oftewel 15 tot 20% van alle energie die Nederland jaarlijks verbruikt. De offshore zonne drijvers passen ruimte tussen de windmolens op zee en gebruiken dan dezelfde stroomkabels naar land. Wind en zon samen leveren ook meer continuïteit. Door zonnepanelen tussen de windmolens op zee te leggen, wordt er tot vijfmaal zoveel energie opgewekt op hetzelfde stukje zee. Heel belangrijk De natuur en het zeeleven varen wel bij de Drijfveer. En de structuren. Zij vinden daar bescherming en houvast, waardoor allerlei extra zeeleven wordt aangetrokken. Dit blijven we natuurlijk goed monitoren tijdens de uitrol de komende jaren. Ja, die had ik. Uh, die had ik zelf nog niet bedacht moet ik je eerlijk zeggen.

Wieb Ja, T Ja, die C die ik zie, die uh, die enorme wand die ook. Die windmolens wordt ook steeds groter, die zie k staan, die moeten een stuk van mekaar staan. Maar ja daar zit tien meter vissen tot vijf keer zo veel energie. Wow. Ja nou D Kijk uh oh ze is tof! Energie, daar heb ik zij er uh bewondering voor. Dit is echt één van de pioniers voor uh zonne energie op zee. Als TNO zijn we ongeveer in 2016 begonnen met drijvende zonne energie hè. Eerst op uh binnenwater en daar lopen we in Nederland uh mee voorop. In Europa inmiddels 230 megawatt. Hè? Je heil, uh ha ha, dat is uh echt een mooie uh mooie hoeveelheid zonne energie op zee is eigenlijk een logische volgende stap. Ja uh, t is niet makkelijk uh dus uh dat er mensen zijn met ondernemers Drift uh, zoals alle Van Hoecke die daarmee aan de slag gaan en daar uh uh dat uh dat is uh s en uh uh heel bewonderenswaardig. En ik ja, ben ook overtuigd dat dat gaat lukken. Ja, 2030 is heel dichtbij, dus we hebben best wel haast. De tijd tikt. Dit is onze tijd. Ja, de tijd tikt. Uhm. En dat zorgt ervoor dat we haast hebben. Uh, met z'n allen. Uh, zeker als je ziet. Nou ja, uh Wiep zei t al even in t begin, als je ziet wat er op ons afkomt met uhm de hele e klimaatverandering en hoe heftig dat gaat worden, dan hebben we best wel uh vaart moet erachter en we gaan al hard, maar we moeten eigenlijk nog veel harder.

Wat we elke aflevering doen is dat we aan een uh young professional vragen om een vraag te stellen over het thema. En in dit geval natuurlijk gaat t over uh ja, de de prachtige ambitie om alle oppervlakte uhm in Nederland waar ik in de hele wereld uh te voorzien van uh van zonne cellen te zorgen dat dat dat energie oplevert. Dus laten we even vra. Uh luisteren naar de vraag van Sanne van den Broek. Hai, mijn naam is Sanne van der Broek en ik studeer de master Sustainable Energy Technology aan de TU Delft. Momenteel ben ik bezig met mijn afstudeeropdracht bij TNO Solar Energy en in mijn onderzoek ben ik bezig met het modelleren van dynamische schaduweffecten die voorkomen bij zonnepanelen geïntegreerd in voertuigen. En vooral die rijden, want dit zijn vooral schaduwen die ontstaan door omliggende bomen, gebouwen et cetera. En ik kijk hierbij naar wat er van de zonne instraling verloren is gegaan door de omgevings en routes te modelleren. Een groot voordeel aan zon geïntegreerd in auto's is dat je tot op een zekere hoogte minder afhankelijk bent van t elektriciteitsnet, aangezien je de energie opwekking direct kan benutten en het dus niet nog eerst via t net hoeft. Met het probleem van net congestie wat nu speelt ben ik benieuwd of deze directe teruglevering voor zonnepanelen geïntegreerd in daken en gebouwen ook werkt en of dit wel voordelig is.

Ik ben heel benieuwd en hoort graag! Dank je wel! Ja, ja, opwek. Nou ja Jan-Jaap uh dat is jouw uh is jouw ding hè? Ja, opwek daar waar t gebruikt wordt, dat is natuurlijk t fijnste wat er is, want als je t niet transporteert dan heb je ook geen verlies. En sterker nog, dan heb je niet al die dikke kabels nodig. Ja maar uh. En niet te vergeten op een moment dat t nodig is. Oké, dus. Uhm uh nee. Helemaal voor. Ook gaaf waar zij mee bezig is dat je dus een route kunt kiezen naar wat de meeste zon op je dak geeft ze in je auto dat je t verst komt. Maar uh nee, helemaal helemaal eens. Uh. Op t moment dat we industrie woningbouw zoveel mogelijk energie opwek daar realiseren Uhm uh belast je t net natuurlijk een heel stuk minder. Uh wat er dan nog nog aan piek be uh uh opwek uh over is. Zou je t net opgooien? Ook daar moet je zorgen dat je daar uh uhm uh regels voor hebt, dus dat je dat kunt remmen en dat er dat je stimuleert dat uh dat. De opslag komt er lokaal uh. Maar je moet veel meer in in kleine micro grids gaan denken dan dan dat dat Nederland met z'n allen aan één groot netwerk zit wat nu niet mag hè.

Nee, ja daar, daar zijn d'r zijn ook weer rail ging Wat belemmert dat daar daar uh verdere innovatie uh plaatsvindt of of problemen opgelost worden. Dus die dat, die zul je moeten beslechten hè. Maar laten we wel zijn, t Is ook geen nieuw problemen hè. Toen ik in 2011 begon hebben we t hier al over gehad met Liander. Ja uh in in een congres je en uh dat dit misschien wel belangrijkste probleem is. Het distributie van energie is een groter probleem uh dan de opwek, want anders hadden we de Sahara wel vol gezet. Ja dus Uh ja en vandaag de dag komt dat nog steeds uh steeds terug. T is uh snelheid is geboden en Maar ik hoor je ook zeggen uhm uhm zo'n huis uh zeker de nieuwe huizen die in 2030 gebouwd gaan worden, die worden veel meer een soort integraal systeem waarbij opwek opslag gebruik verbruik met intelligentie daarin. Nu is nu k. Zeker Als ik nou kijk wat er nu gebeurt, nu wordt er worden d'r gaan zonnepanelen op een dak geplakt en dan wordt je en d'r wordt uh wordt aangesloten op t bestaande uh netwerk wat je in t huis hebt en uh d de lijn naar buiten en dat is t dan wel. Ja dat is niet, dat is niet zo heel slim, daar zit niet zoveel Cell slimmigheid in. Nou ja, kijk, de de slimmigheid zit m in de regelgeving dat we d'r een terugleververgoeding hebben, dus dat t net kunnen gebruiken.

Zo'n accu, ja, dat is om te stimuleren dat zonnepanelen d'r initieel zouden komen. In Duitsland zijn ze wat verder daar dan wij, dus op gegeven moment zijn ze daar juist weer met uh met uh financiële prikkels gekomen dat iedereen uh accu's uh in z'n huis gaat uh gaan nemen. Nou, dat daar zover zijn we in Nederland om een of andere reden nog niet. En daarbovenop zou je natuurlijk uh ja, we hebben rijdende accu's, zorg nou dat die dan ook uh ontladen kunnen worden. Uhm uh, weer terug naar de woning toe. En dat is niet bij alle auto's zomaar uh toestaan dat leveranciers uh schakelen Tel dicht. Dat zou je eigenlijk ook 111 ja een standaard vite moeten zijn bij auto's lijkt mij. Ja. Kortom d'r valt ook nog een hoop aan mekaar te knopen. Ja, nog sterker ik uh ik uh ik geloof ook helemaal niet dat uh ieder huis z'n eigen uh batterij dat dat uh de oplossing is. Dan weet je zeker dat je met z'n allen als uh el als uh energie systeem veel te duur uit bent hè. Primair is stabiliteit van het net uh de verantwoordelijkheid van uh de netbeheerders. Uh, in mini grids kan je wel dingen doen. Als je al een elektrische auto hebt, dan heb je daar een stuk opslag, dus die kan je veel slimmer gebruiken. Maar elk huis zijn eigen batterij. Dan zijn we met z'n allen erg duur uit. Dus dat die batterij zal de meeste toch een groot gedeelte van de tijd niet zoveel doen.

Net zo goed als de meeste van de tijd je auto niks staat te doen dus al gedaan. Heeft die kleinschaligheid per definitie gewoon te duur? Ja, ja, maar de vraag is of uh kostprijs uh rechtvaardigt dat we heel lang gaan wachten op een integrale oplossing? Dus uh, uiteindelijk zijn we als maatschappij denk ik uh duurder uit als we gaan wachten tot ons net uhm de juiste oplossing heeft bedacht. Ja dus. Utility Skil dus. Grote zonneparken met batterij zijn goedkoper qua kilowattuur prijs vergeleken bijvoorbeeld met hoe het nu is met UH voor de voor de piek uh belastingen gascentrales die plotseling even snel moet aanzetten, dan is dat goedkoper. En dat moeten we dus ook doen om de grote zonneparken die utility zoveel zonneparken ook van batterijen te voorzien. Uhm, dat is goed, Daar kunnen we nog een tijdje over discussiëren, maar dat is uh zal ik t uh, zie je ook al op basis van uh ja economie, maar dat is dat is weer de kostprijs Z en en dat ben ik met je eens voor die grote parken daar, daar moet je een buffer tussen tussen zetten want die staan vaak ook ver van t van t echte netwerk af hè. Da's een terrein van een boer dat vroeger een uh uh een peertje in z'n woonkamer hangen en that's it. Dus dat is de Groot van de kabel.

En nu zit er een uh windmolen voor zonnepark op. Dus uh, dat kost heel veel geld om dat aan te sluiten, dus daar moet je slim mee om gaan met buffering. Helemaal eens ja, alleen de kortste slag en uh, waarbij we de kosten ook uh maximaal verdelen in t land. Uh de snelheid en goeie kostenverdeling is denk ik door decentrale uh start te krijgen. Uh uh accu's op op woning op bedrijfsniveau zodat iedereen zo min mogelijk aan t net gaat lopen hangen. Ja, volgens mij slaat dit de spijker op zijn kop van wat er dus nodig is om echt een goeie gerichte versnelling te krijgen. En dat is gewoon een ambitieus scenario vanuit de overheid. Zo en zo gaan we te doen daar de opwek, daar, de opslag zo en zo en dan hebben investeerders zekerheid. Dan hebben bedrijven richting, dan hebben innovatie partijen ze als TNO hebben richting. Ja dat is wat nodig is en dat is volgens mij het allerbelangrijkste om die versnelling en nu in gang te zetten. En men. Nou en daarmee hebben we een prachtig einde van deze aflevering. Dank je wel Wieb Folkerts van TNO en Jan-Jaap van Oss van Texas Sun en de linkjes naar Uhm, Exxon en AD TNO en daar waar je meer informatie kunt vinden. Daar zorgen we natuurlijk voor in de show notes. Dank je wel voor t luisteren. Dank je wel voor t luisteren naar. Dit is onze tijd, een podcast van TNO. Wil je meer weten of luisteren? Ga dan naar TNO punt nl Slash podcast Slash. Dit is onze tijd. Tno Innovation for Life.